(α) Το λογότυπο και το όνομα του νέου Δήμου
Με βάση το Άρθρο 7 του «Περί Δήμων Νόμου», «[…] έκαστος δήμος […] δύναται να κάνει χρήση σήματος δηλωτικού της ιδιαιτερότητας του χώρου που αποτελεί τη διοικητική του περιφέρεια, λαμβάνοντας υπόψη στοιχεία που σχετίζονται με την ιστορία, τη μυθολογία και τα τοπικά χαρακτηριστικά της περιοχής, ύστερα από τη σύμφωνη γνώμη της Μόνιμης Κυπριακής Επιτροπής Τυποποίησης Γεωγραφικών Ονομάτων που καθορίζεται, σύμφωνα με τις διατάξεις του περί της Διαδικασίας Τυποποίησης των Γεωγραφικών Τoπωvυμίωv της Κυπριακής Δημoκρατίας Νόμου».
Ως Δημότης θεωρούσα ότι νέο λογότυπο του Δήμου θα συνδύαζε (1) το αλακάτι της Λακατάμιας, (2) την ελιά του Τσερίου και (3) την προσφυγιά του Συνοικισμού Ανθούπολης. Εξάλλου η Λακατάμια με 3 συνοικισμούς και το Τσέρι με 7 περιοχές αυτοστέγασης προσφύγων, ταιριάζουν και αυτοί με την προσφυγιά. Με μια πρώτη ματιά μπορεί κάποιος να πει ότι τουλάχιστον τα πρώτα δύο δημοτικά διαμερίσματα συμμετέχουν αρμονικά στο νέο λογότυπο. Άλλωστε ο Συνοικισμός Ανθούπολης, όταν κτίστηκε, αποτελούσε απαλλοτριωμένη περιοχή του χωριού της Πάνω Λακατάμιας. Με μια δεύτερη ματιά εντοπίζεις ένα ελαφρώς παραποιημένο αλακάτι (που μπορεί να το εκλάβεις και ως συρματόπλεγμα), το οποίο θεωρώ ότι έπρεπε να ομοιάζει με το αλακάτι στο παλαιό λογότυπο, το οποίο αποτελεί και την πραγματική απεικόνιση του αλακατιού.
Όσον αφορά το όνομα του νέου Δήμου, και απολογούμαι που δεν διάβασα το «Παράρτημα Ι» του νέου Περί Δήμων νόμου, θεωρούσα ότι θα περιελάμβανε και τα τρία ονόματα: «Δήμος Λακατάμιας – Τσερίου – Ανθούπολης», αφού και οι τέσσερεις υποψήφιοι δήμαρχοι στα έντυπά τους, χρησιμοποιούσαν τα ονόματα και των τριών Δημοτικών Διαμερισμάτων. Δυστυχώς, μετά λύπης μου διαπίστωσα την αναγραφή μόνο του ονόματος της Λακατάμιας και αυτό με τη «λανθασμένη» του ορθογραφία.
Κάποτε ο εθνικός μας ποιητής, Διονύσιος Σολωμός, είπε ότι «διδάσκαλος τῶν λέξεων εἶναι ὁ λαός» και ο λαός, οι Λακαταμίτες συγκεκριμένα, από παλαιοτέρων χρόνων γνωρίζαν ότι το όνομα του χωριού τους γράφεται με «-ι-». Σύμφωνα με πολλούς παλιούς Λακαταμίτες, το όνομα της περιοχής συνδέεται με τα πολλά αλακάτια που για αιώνες ήταν μέρος της αγροτικής ζωής της περιοχής. Καθώς ήταν πλούσια σε υπόγεια νερά η περιοχή, σε σχετικά μικρό βάθος, ο κόσμος είχε εγκαταστήσει στα πηγάδια του αλακάτια τα οποία γύριζαν ζώα μιας και αποτελούσαν τον μοναδικό τρόπο άντλησης για την άρδευση κατά τους θερινούς μήνες. Μέχρι το 1945 ήταν καταγραμμένοι περίπου 80 τέτοιοι αλακατόλακκοι που αντλούσαν από βάθος μέχρι 30 πόδια. Φαίνεται ότι ένα από αυτά τα αλακάτια ήταν πολύ μεγάλο και ξεχώριζε από τα άλλα. Έτσι η περιοχή έγινε γνωστή ως ΑΛΑΚΑΤΑΜΙΑ, δηλ. ως η πιο μεγάλη, ξακουστή και φημισμένη. Με την πάροδο του χρόνου έφυγε το Α και ενώθηκαν οι δύο λέξεις και έγινε ΛΑΚΑΤΑΜΙΑ δηλ. η αλακάτα η μία, η πρώτη, η μεγαλύτερη».
(β) Η άλλη εκδοχή
Η άλλη εκδοχή θέλει τη Λακατάμια να αποτελεί αποικία της αρχαίας Σπάρτης, με το όνομα «Λακεδαίμων» το οποίο, παρεφθαρμένο από τον χρόνο, κατέληξε, στο σημερινό όνομα «Λακατάμια». Αυτή στηρίζεται στη μαρτυρία ενός Βυζαντινού συγγραφέα (5ο ή 6ο αιώνα μ.Χ.), ο οποίος παραθέτει κατάλογο ονομάτων κυπριακών οικισμών, μεταξύ των οποίων και η «Λακεδαίμων». Η εκδοχή όμως αυτή δεν στηρίζεται ιστορικά, αφού η αρχαία Σπάρτη δεν δημιούργησε αποικίες, πλην μίας, του Τάραντα στη Νότια Ιταλία (και αυτή για ειδικούς λόγους).
(γ) Οι «ξαφνικές αλλαγές»…
Η πρώτη «ξαφνική αλλαγή» του 1994
Στον «Οδηγό Τυποποίησης Ονομάτων», τον οποίο συνέγραψε ο κ. Μενέλαος Χριστοδούλου (φιλόλογος και γλωσσολόγος), θεωρεί ότι το Λακατάμια πρέπει να γράφεται με «-ει-» χρησιμοποιώντας ως βασικό επιχείρημα την ιστορική ορθογραφία. Πιο συγκεκριμένα, προκειμένου να «εξελληνιστεί», όπως αναφέρεται στον Οδηγό, η ορθογραφία ορισμένων τοπωνυμίων, ο κος Χριστοδούλου επικαλείται έναν αρχαιοελληνικό ορθογραφικό κανόνα σύμφωνα με τον οποίο τα ονόματα που τονίζονται στην προπαραλήγουσα γράφονται µε «-ει». Βέβαια το τότε Δημοτικό Συμβούλιο Λακατάμιας με άμεση απόφασή του, την οποία κοινοποίησε στους Δημότες, κάλεσε όπως συνεχιστεί η γραφή του ονόματος του Δήμου μας με «-ι-» .
Η δεύτερη «ξαφνική αλλαγή» του 2024
Με την μετάβαση στην νέα εποχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, την 1η Ιουλίου 2024 διαπιστώθηκε ότι το όνομα του Δήμου μας αναγράφεται με τον δίφθογγο «–ει-» αντί με το φωνήεν «-ι-». Η αιτιολόγηση της αλλαγής αυτής παραπέμπεται στο Άρθρο 7 του νέου Περί Δήμων νόμου (παράγραφος 1 του παρόντος άρθρου). Συμφωνώ ότι ο νόμος είναι υπεράνω των αποφάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου και πρέπει να τον σεβαστούμε. Όμως ο νόμος δεν αναφέρεται στην συγκεκριμένη ορθογραφία του ονόματος, αυτή κάθ’ αυτή , αλλά στη σύμφωνη γνώμη της Μόνιμης Κυπριακής Επιτροπής Τυποποίησης Γεωγραφικών Ονομάτων, στην οποία μπορούμε να προσφύγουμε, προκειμένου «να αποδείξουμε», τα αυτονόητα κατ’ εμένα, ότι η σωστή γραφή είναι με «-ι-» και όχι με «-ει-». Τριάντα χρόνια μετά αποδεχόμαστε ως Δημοτικό Συμβούλιο τα τετελεσμένα αμαχητί.
Η επιστήµη της νεοελληνικής φιλολογίας γενικότερα και της γλωσσολογίας ειδικότερα, θεωρεί ότι ο προφορικός προηγείται του γραπτού λόγου. Το 1994, προκειµένου να «εξελληνιστεί» η ορθογραφία ορισµένων τοπωνυµίων, όπως του Δήμου μας, από «Λακατάµια» σε «Λακατάµεια», έγινε επίκληση στον ορθογραφικό κανόνα µε βάση τον οποίο ονόµατα που τονίζονται στην προπαραλήγουσα (λ.χ. Κερύνεια), γράφονται µε «-ει». Συνεπώς, η παγιωµένη προφορά δεν µπορεί να αντικατασταθεί από µιαν εκδοχή ιστορικής ορθογραφίας που προκρίνεται (είτε παράγεται) στο γραφείο του οποιουδήποτε επιστήµονα. Το «Λακατάµια» (όπως και τα «Λάνια», «Εφταγώνια» κλπ.) δεν μπορεί να θεωρηθεί, µε βάση την προφορά του από το λαό, ως τονιζόµενο στην προπαραλήγουσα, αφού έχουµε συνεκφώνηση του «ι» µε το «α» στην τελευταία συλλαβή. Επιπλέον υπάρχει και η πρώτη βασική αρχή που µαθαίνει κάθε επιστήµονας και την γνωρίζουμε όλοι πολύ καλά: «όλοι οι κανόνες γίνονται κυρίως για να παραβιάζονται – οι περίφηµες εξαιρέσεις». Έτσι και στο προκείµενο θέµα υπάρχουν αρκετές εξαιρέσεις, όπως η γραφή της αρχαιοπρεπέστατης Ερέτριας, που και αυτή τονίζεται στην προπαραλήγουσα και γράφεται µε «-ι-». Τέλος υπάρχει και η τοπική άποψη, παλαιών «γραμματιζούμενων» αυτόχθονων Λακατάμιτών, ότι το «Λακατάμια» αποτελεί σύνθετη λέξη από τις λέξεις «αλακάτι» και το το αόριστο άρθρο ένας-μία-ένα γι’ αυτό και το όνομα του χωριού πρέπει να γράφεται με «-ι-» και όχι με «-ει-».
Η έρευνα, που αποδεικνύει του λόγου το αληθές έχει γίνει εδώ και πολλά χρόνια από τον πρώην αντιδήμαρχο Λακατάμιας κον Χρυσόστομο Περικλέους, εκ των σημαντικότερων εθελοντών δημοτών και πνευματικών ανθρώπων της πόλης μας στο βιβλίο του «Λακατάμια, το χωριό που έγινε πόλη» (2001) καθώς και στην επανέκδοσή του «Λακατάμια, η πράσινη πόλη» (2011). Τι ήταν όμως αυτό που άφησε το νέο δημοτικό συμβούλιο να παραδώσει τα όπλα αμαχητί; Αποκλείεται να είναι η νομοθεσία, αφού αν τα στοιχεία που συνέλεξε και κατέγραψε στο βιβλίο του ο κος Περικλέους παρουσιάζονταν στη Μόνιμη Κυπριακή Επιτροπή Τυποποίησης Γεωγραφικών Ονομάτων και γίνονταν αποδεκτά, τότε το «Λακατάμια» (με «ι») θα ήταν σύμφωνα με τη νομοθεσία. Και αυτή θα έπρεπε να είναι η στρατηγική μας ως Δήμος…
Στέλιος Οδυσσέως
Εκπαιδευτικός, Ενεργός Δημότης Λακατάμιας
Υ.Γ.: Γιατί «Λακατάμια» και όχι «Λακατάμεια»;
(α) Η παλαιότερη γραπτή πηγή, που αναφέρεται στο όνομα του δήμου μας, είναι το «Χρονικό» του Γεώργιου Βουστρώνιου, ιστορικού κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, ο οποίος μας παραδίδει στο ακόλουθο χωρίο το «Λακατάμια» με «-ι-»: «… ο οποίος Κούντης ήτον θείος του άνωθεν ρε Τζουάνη και, εις τη ζωή του, εβάπτισεν την άνωθεν Τσαρλότταν και εχάρισεν της την Λακαταμίαν».
(β) Ο Ιωάννης Θεοχαρίδης, ακαδημαϊκός του Τμήματος Τουρκικών και Μεσανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου, στο βιβλίο του «Οθωμανικά Έγγραφα 1572-1839», καταγράφει ότι σε δύο οθωμανικά έγγραφα του 1793, και πιο συγκεκριμένα σε ελληνικές επεξηγηματικές τους υποσημειώσεις, γίνεται αναφορά στη γενική του ονόματος του δήμου με τον τόνο στην παραλήγουσα «… της Λακαταμίας» και την ορθογραφία με «-ι-».
(γ) O φιλόλογος, ερευνητής και συγγραφέας, Κωνσταντίνος Γιαγκουλλής, σε άρθρο του στο περιοδικό «Νέα Εποχή» το 1994 μετά την έκδοση του «Οδηγού Τυποποίησης», επισημαίνει πολλές από τις αντιφάσεις σε αυτόν, υποστηρίζοντας έντονα την ανάγκη σεβασμού της «επί το συνηθέστερον και ήδη καθιερωμένον» γραφής.
(δ) Ο κορυφαίος γλωσσολόγος, ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και λεξικογράφος Γεώργιος Μπαμπινιώτης, στο βιβλίο του «Σύγχρονη Σχολική Γραμματική – Ελληνική Γλώσσα, Γραμματική, Σύνταξη για όλους», καταγράφοντας τους κανόνες συλλαβισμού, αναφέρει ότι τα φωνήεντα που συμπροφέρονται σε μία συλλαβή (οι λεγόμενες κύριες και καταχρηστικές δίφθογγοι) θεωρούνται κατά το συλλαβισμό ως ένας φθόγγος, ένα φωνήεν δηλαδή (συνίζηση) και γι’ αυτό δε χωρίζονται. Κάποια παραδείγματα όπως τα θέτει ο ίδιος είναι: παι-διά, μα-τιές, τιποτέ-νιοι κ.ά. Επιπλέον, στην αναφορά του για τα θηλυκά ουσιαστικά σε «-εια», τα οποία επικαλείται ο κος Μενέλαος Χριστοδούλου στον «Οδηγό Τυποποίησής» του, ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης αναφέρει ότι «τείνουν να μετακινούν τον τόνο στην παραλήγουσα στη γενική ενικού», κάτι το οποίο δεν συμβαίνει με τη Λακατάμια, αφού η γενική ενικού γίνεται «της Λακατάμιας» και όχι «της Λακαταμείας».
Σύμφωνα με το βιβλίο του Χρυσόστομου Περικλέους,
«Λακατάμια, η πράσινη πόλη», (2011),
Έκδοση Δήμου Λακατάμιας
