Το αυξανόμενο κόστος ζωής αποτελεί την πιο πιεστική ανησυχία για περισσότερο από το 90% των Ευρωπαίων. Τα επίσημα στοιχεία ρίχνουν φως στο τι κρύβεται πίσω από αυτή την αυξανόμενη ανησυχία.
Το αυξανόμενο κόστος ζωής αποτελεί την πιο πιεστική ανησυχία για περισσότερο από το 90% των Ευρωπαίων. Τα επίσημα στοιχεία ρίχνουν φως στους λόγους που κρύβονται πίσω από αυτή την αυξανόμενη ανησυχία. Οι καταναλωτικές δαπάνες των νοικοκυριών δείχνουν την κατανομή των δαπανών που πραγματοποιούν τα νοικοκυριά για την κάλυψη των καθημερινών τους αναγκών, όπως η διατροφή, η στέγαση (ενοίκιο), η ένδυση, η ενέργεια, η υγεία και οι μεταφορές.
Η στέγαση, το νερό, η ηλεκτρική ενέργεια, το φυσικό αέριο και τα λοιπά καύσιμα αντιπροσώπευαν το μεγαλύτερο μερίδιο της κατανάλωσης των νοικοκυριών στην ΕΕ το 2022, αντιπροσωπεύοντας το 24,1%. Ακολουθούν τα τρόφιμα και τα μη αλκοολούχα ποτά με 13,6% και τα έξοδα μεταφοράς με 12,5%. Ενώ η κατάταξη αυτών των κατηγοριών παρέμεινε σταθερή τα τελευταία 20 χρόνια, τα σχετικά μερίδιά τους άλλαξαν με την πάροδο του χρόνου.
Συγκρίνοντας τα μερίδια από το 2002 έως το 2022, η σημαντικότερη μεταβολή σημειώθηκε στη στέγαση, η οποία αυξήθηκε από 21,1% σε 24,1%. Αυτό αντιπροσωπεύει αύξηση 3 ποσοστιαίων μονάδων (π.μ.) κατά τη διάρκεια των δύο δεκαετιών. Αυτό σημαίνει ότι, αν οι συνολικές δαπάνες ενός νοικοκυριού ήταν 1.000 ευρώ το 2002, θα ξόδευε 211 ευρώ για στέγαση. Μέχρι το 2022, το ποσό αυτό θα έχει αυξηθεί σε 241 ευρώ.
Η αύξηση αυτή υπογραμμίζει την αυξανόμενη οικονομική επιβάρυνση των βασικών δαπανών διαβίωσης για τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά, η οποία πιθανότατα οφείλεται στην αύξηση των τιμών των κατοικιών και του κόστους της ενέργειας κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες.
Όταν εξετάζεται η ποσοστιαία μεταβολή, το μερίδιο των δαπανών υγείας αυξήθηκε κατά 22%, σε σύγκριση με την αύξηση κατά 14% στη στέγαση. Ωστόσο, επειδή το μερίδιο των δαπανών στέγασης είναι σημαντικά μεγαλύτερο, ο συνολικός αντίκτυπος της αύξησης του κόστους στέγασης είναι πολύ μεγαλύτερος.
Ξεκινώντας από λίγο πάνω από το 20% στις αρχές της δεκαετίας του 2000, το μερίδιο των δαπανών των νοικοκυριών για στέγαση και υπηρεσίες κοινής ωφέλειας αυξήθηκε σταθερά, φτάνοντας στο ανώτατο σημείο του σχεδόν 25% το 2013. Αυτή την περίοδο γνώρισε τη σημαντικότερη αύξηση, αναδεικνύοντας την αύξηση του κόστους που συνδέεται με τη στέγαση και τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας.
Μετά από μια μικρή πτώση, το μερίδιο αυξήθηκε εκ νέου κατά τη διάρκεια της πανδημίας του Covid-19, φθάνοντας σε υψηλό ρεκόρ 25,6% το 2020.
Η συνολική αύξηση των δαπανών στέγασης και κοινής ωφέλειας κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες υποδηλώνει ότι οι δαπάνες αυτές έχουν καταστεί ολοένα και πιο σημαντικό μέρος του προϋπολογισμού των νοικοκυριών, αντανακλώντας τις ευρύτερες οικονομικές πιέσεις και τις μετατοπίσεις του κόστους διαβίωσης σε ολόκληρη την ΕΕ.
Η Ιρλανδία βλέπει τη σημαντικότερη αύξηση
Σε ορισμένες χώρες, η αύξηση ήταν πιο έντονη, ξεπερνώντας το 5%. Μεταξύ 2002 και 2022, η Ιρλανδία είδε την πιο σημαντική αύξηση, με μια εντυπωσιακή αύξηση 7,1%, ακολουθούμενη από την Ισπανία και την Ιταλία με αυξήσεις 6,3% και 5,4%, αντίστοιχα.
Σε 10 χώρες της ΕΕ, η αύξηση ξεπέρασε το 4%, αναδεικνύοντας μια ευρεία ανοδική τάση σε ολόκληρη την περιοχή.
Αρκετές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, μαζί με τη Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο, είδαν πτώση του μεριδίου των δαπανών για στέγαση. Η Ρουμανία, ειδικότερα, παρουσίασε τη σημαντικότερη πτώση, με μείωση 4,1%, ενώ η Βοσνία-Ερζεγοβίνη και η Σερβία είδαν επίσης αξιοσημείωτες μειώσεις.
Η περίοδος Covid-19
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid, το ποσοστό των δαπανών των νοικοκυριών για στέγαση αυξήθηκε κατακόρυφα σε όλες σχεδόν τις χώρες, φθάνοντας σε επίπεδα ρεκόρ. Ωστόσο, το 2022, καθώς η πανδημία υποχώρησε, το ποσοστό αυτό άρχισε να μειώνεται.
Αν συνυπολογιστούν τα ανώτατα επίπεδα που παρατηρήθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η συνολική αύξηση των δαπανών για στέγαση κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες γίνεται ακόμη πιο εντυπωσιακή.
Ποιες ευρωπαϊκές χώρες δαπανούν τα περισσότερα χρήματα για στέγαση;
Το κόστος στέγασης ως ποσοστό των συνολικών δαπανών των νοικοκυριών διαφέρει σημαντικά σε ολόκληρη την Ευρώπη. Το 2022, η Σλοβακία ηγείται της λίστας, με περισσότερο από το 30% των δαπανών των νοικοκυριών να αφιερώνεται στη στέγαση. Η Φινλανδία και η Δανία ακολούθησαν από κοντά, με μερίδια 29,6% και 29,1%, αντίστοιχα.
Τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι οι χώρες της Βόρειας και Κεντρικής Ευρώπης αντιμετωπίζουν σημαντικές οικονομικές πιέσεις που σχετίζονται με τη στέγαση και τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, πιθανότατα λόγω του υψηλότερου ενεργειακού κόστους ή των ακριβότερων αγορών κατοικιών.
Αντίθετα, οι χώρες της Νότιας και Ανατολικής Ευρώπης, όπως το Μαυροβούνιο, η Τουρκία και η Αλβανία, έχουν πολύ χαμηλότερα μερίδια, με το Μαυροβούνιο να έχει μόλις 11,6% και την Τουρκία και την Αλβανία 12,4% και 12,5%, αντίστοιχα.
Το κόστος στέγασης πλήττει περισσότερο τα νοικοκυριά με χαμηλότερο εισόδημα
Πρόσφατη έκθεση του ΟΟΣΑ για την προσιτή στέγαση υπογραμμίζει ότι το κόστος στέγασης μπορεί να επιβαρύνει σε μεγάλο βαθμό τα νοικοκυριά, ιδίως εκείνα με χαμηλότερα εισοδήματα. Το ποσοστό επιβάρυνσης από το κόστος στέγασης είναι ανησυχητικά υψηλό μεταξύ των κορυφαίων οικονομιών της Ευρώπης. Το 2022, σχεδόν οι μισοί από τους ιδιώτες ενοικιαστές με χαμηλό εισόδημα στο Ηνωμένο Βασίλειο (49%) δαπανούσαν πάνω από το 40% του εισοδήματός τους για το ενοίκιο, ακολουθούμενοι από το 32% στη Γαλλία και το 28% στην Ιταλία.
