Γράφει ο Νίκος Γ. Σύκας
Στη δίνη των πολλαπλών προκλήσεων, των ραγδαίων αλλαγών, του έντονου ανταγωνισμού και των χιλιάδων προβλέψιμων και τυχαίων εμποδίων που πρέπει να ξεπεραστούν, ποσοστό πέραν του 98% των νέων καινοτομιών / startups –σε παγκόσμιο επίπεδο– αποτυγχάνουν να γίνουν βιώσιμες. Η «Κοιλάδα του Θανάτου» επεκτείνεται από το λανσάρισμα του νέου προϊόντος μέχρι το στάδιο της ανάπτυξης και καθιέρωσής του στην αγορά. Παρουσιάζεται πιο κάτω μια πρωτοποριακή μέθοδος η οποία αυξάνει τις πιθανότητες επιτυχίας τόσο των startups (προέρχονται από επιχειρηματική πρωτοβουλία) όσο και των spinoffs (πανεπιστημιακές εταιρείες τεχνοβλαστοί).
Το νέο Σύστημα Καινοτομίας που έχω αναπτύξει γεφυρώνει την «Κοιλάδα του Θανάτου» εστιάζοντας στους ακόλουθους κρίσιμους παράγοντες / παραμέτρους: α) Διαφοροποίηση, μοναδικότητα (singularity), β) Branding γ) στρατηγική τοποθέτηση (strategic positioning), δ) ταίριασμα προϊόντος και αγοράς (product / market fit) και ε) αποτελεσματική διαφήμιση τόσο στο λανσάρισμα όσο και στο στάδιο της ανάπτυξης.
Το πρότυπο αυτό «διεπιστημονικό» εργαλείο –μια κυπριακή καινοτομία διεθνούς επιπέδου– ακολουθεί μια πιο ολιστική, πολυπαραμετρική προσέγγιση η οποία:
1. Ταξινομεί και συνδυάζει ιδέες, έννοιες, στοιχεία, χαρακτηριστικά και διακριτές ικανότητες από τους τέσσερεις βασικούς τύπους καινοτομίας: καινοτομία προϊόντος, καινοτομία διαδικασιών, οργανωσιακή καινοτομία, καινοτομία μάρκετινγκ. Οποιαδήποτε αλλαγή στα στοιχεία που ανήκουν σε ένα από τους τέσσερεις τύπους καινοτομίας επηρεάζει τη νέα καινοτομία στο σύνολό της. Υπάρχει ένας συσχετισμός ανάμεσα στους τέσσερεις τύπους καινοτομίας.
2. Αξιοποιεί το δημιουργικό ρόλο της Μεταφοράς για να μετασχηματίσει, προσαρμόσει και εφαρμόσει καινοτόμες ιδέες σε διαφορετικούς τομείς, πεδία και καταστάσεις (transferability). Η γλώσσα της καινοτομίας είναι η μεταφορική και μας την έδωσε ο Αριστοτέλης.
3. Φέρνει μαζί όλους τους βασικούς εταίρους της καινοτομίας.
4. Διερευνά διαφορετικές προσεγγίσεις και οπτικές και αξιολογεί εναλλακτικές επιλογές.
5. Λαμβάνει υπόψη το άγνωστο, την αβεβαιότητα, τη μεταβλητότητα, την τυχαιότητα (randomness) και τον παράγοντα χρόνο με στόχο τη δημιουργία πιο ανθεκτικών καινοτομιών.
Στην εποχή της αλλαγής, της πολυπλοκότητας, των αλληλεξαρτήσεων, της αβεβαιότητας, των ασυμμετριών και των εκρηκτικών ρίσκων, το «φαινόμενο της πεταλούδας» και οι «Μαύροι Κύκνοι» παρατηρούνται παντού – σε ολόκληρο το οικοσύστημα και σε κάθε στάδιο του κύκλου ζωής της καινοτομίας.
Σύμφωνα με τον Nassim Taleb –τον κορυφαίο παγκοσμίως ειδικός στο Risk Management– ο «Μαύρος Κύκνος» συνιστά ένα απροσδόκητο γεγονός με τεράστιο αντίκτυπο, είτε αρνητικό είτε θετικό, που μπορεί να αλλάξει δραματικά τα δεδομένα. Υπάρχουν θετικοί «Μαύροι Κύκνοι» (ευκαιρίες) και αρνητικοί «Μαύροι Κύκνοι» (με καταστροφικές συνέπειες). Μια από τις ιδιότητες του «Μαύρου Κύκνου» είναι η ασυμμετρία στις συνέπειες – θετικές ή αρνητικές. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του «Μαύρου Κύκνου» είναι ο τεράστιος αντίκτυπος και οι πολύ σοβαρές συνέπειες που επιφέρει.
Η δομή, ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός της νέας καινοτομίας, πρέπει να είναι τέτοιος που να παρέχει τη δυνατότητα τροποποίησης της έκθεσης (exposure) σε πιθανούς κινδύνους ή/και ευκαιρίες. Ο στόχος είναι διπλός: Απ’ τη μια να ελαχιστοποιείται το ρίσκο και η ζημιά από αρνητικές ασυμμετρίες και απ’ την άλλη να μεγιστοποιείται το όφελος από θετικές ασυμμετρίες.
Μέσα από τη διττή αυτή στρατηγική (barbell strategy) οι νέες καινοτομίες:
α) Αξιοποιούν το άγνωστο, την αβεβαιότητα, την αλλαγή, το χρόνο, τα τυχαία συμβάντα και τις νέες ευκαιρίες που προκύπτουν, ενώ ταυτόχρονα αποφεύγουν πιθανούς κινδύνους, ελαχιστοποιούν τα ρίσκα.
β) Γίνονται καλύτερες με το χρόνο, καθίστανται «antifragile».
Τα βασικά εργαλεία τα οποία μας επιτρέπουν να τροποποιούμε την έκθεση (exposure) της καινοτομίας είναι η στρατηγική επανατοποθέτηση (strategic repositioning), το rebranding, η διαφοροποίηση κ.ά. Η ακριβής ρύθμιση επιτυγχάνεται προσαρμόζοντας ανάλογα τις τέσσερεις πλευρές της καινοτομίας – δηλαδή, επιλέγοντας τον κατάλληλο συνδυασμό στοιχείων / παραγόντων από τους τέσσερεις βασικούς τύπους καινοτομίας.
Η θεωρία «Αntifragility» (Nassim Taleb) μας επιτρέπει να ελαχιστοποιούμε την πιθανή ζημιά από αρνητικούς «Μαύρους Κύκνους» και να αξιοποιούμε τα οφέλη από θετικούς «Μαύρους Κύκνους». Η καινοτομία έχει να κάνει με τον εντοπισμό «Μαύρων Κύκνων», σπάνιων συμβάντων που αποφέρουν σημαντικές αποδόσεις. Δεν μπορείς να εγγυηθείς την επιτυχία μιας καινοτομίας. Αλλά μπορείς να αυξήσεις τις πιθανότητες επιτυχίας διασφαλίζοντας ότι το επιχειρηματικό σου μοντέλο συνδέει τις ανάγκες τις αγοράς με τις νέες και αναδυόμενες τεχνολογίες. Εκεί φωλιάζουν συνήθως οι θετικοί «Μαύροι Κύκνοι».
Το νέο Μοντέλο Καινοτομίας –τόσο το θεωρητικό πλαίσιο όσο και τα πεδία και οι τρόποι εφαρμογής του– παρουσιάζεται αναλυτικά σε ένα Πρακτικό Οδηγό ο οποίος καθοδηγεί βήμα προς βήμα τα στελέχη των Οργανισμών πώς να παράγουν περισσότερες και καλύτερες καινοτομίες.
Το ευέλικτο αυτό εργαλείο μπορεί να εφαρμοστεί: α) Σε όλους τους τομείς (Δημόσιες Υπηρεσίες, Τοπική Αυτοδιοίκηση, Επιχειρήσεις, ΜΚΟ, Επιστημονική Έρευνα – Spinoffs, Διαχείριση Ρίσκου, Οικονομική Διπλωματία, Nation Branding, Πολιτικό Μάρκετινγκ κ.ά.), β) σε όλα τα επίπεδα – νέα προϊόντα και υπηρεσίες, μικρομεσαίες επιχειρήσεις και πολυεθνικές εταιρείες και γ) για ενίσχυση της δυνατότητας καινοτομίας χωρών.
Το νέο Υπόδειγμα Καινοτομίας μπορεί να συμβάλει στη μετατροπή της Κύπρου σε Περιφερειακό Κέντρο Καινοτομίας και Εκπαίδευσης και στην προσέλκυση Άμεσων Ξένων Επενδύσεων.
Οι βασικοί συντελεστές ενός αποτελεσματικού Εθνικού Συστήματος Έρευνας και Καινοτομίας μπορούν να κωδικοποιηθούν ως ακολούθως: Γόνιμο οικοσύστημα καινοτομίας, κρίσιμη μάζα συντελεστών και υποδομών, επαρκή χρηματοδότηση, παροχή κινήτρων. Πέραν των κρίσιμων αυτών παραγόντων, πρέπει επίσης να εφοδιάσουμε τους Οργανισμούς με τα κατάλληλα στρατηγικά εργαλεία και δημιουργικές τεχνικές που θα τους βοηθήσουν να παράγουν εξαιρετικές ιδέες και να τις μετατρέπουν σε βιώσιμες καινοτομίες πιο γρήγορα, πιο φθηνά και πιο έξυπνα.
Ο Νίκος Γ. Σύκας είναι Σύμβουλος Στρατηγικής & Καινοτομίας
