Τα τελευταία χρόνια η χώρα μας έχει περάσει από πολλαπλές κρίσεις∙ από την οικονομική ύφεση μέχρι την πανδημία για να φτάσει σήμερα να αντιμετωπίζει έντονες πληθωριστικές πιέσεις. Σε όλες αυτές τις κρίσεις η εκάστοτε κυβέρνηση κλήθηκε να λάβει μέτρα στήριξης, τόσο για τα ευάλωτα νοικοκυριά, όσο και για την ευρύτερη κοινωνία, με στόχο την τόνωση των παραγωγικών τάξεων της οικονομίας.
Σήμερα ωστόσο, παρατηρούμε την νυν κυβέρνηση να βρίσκεται σε μια πολιτική αδυναμία και να φλερτάρει με δοκιμασμένες συνταγές, των οποίων τις συνέπειες ακόμη πληρώνουμε. Τι εννοώ; Την επιλογή άστοχων, οριζόντιων μέτρων που τελικά επιτυχάνουν οτιδήποτε άλλο από το να βελτιώσουν τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης. Αντί να προσφέρουν ουσιαστική βοήθεια στους πραγματικά αναξιοπαθούντες, τα μέτρα αυτά επιβαρύνουν τον κρατικό προϋπολογισμό, χωρίς να έχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Τα άστοχα κυβερνητικά μέτρα χαρακτηρίζονται από μια πολιτική λογική που επιχειρεί να ικανοποιήσει τους πάντες, παρέχοντας στήριξη οριζόντια, χωρίς καμία διάκριση ως προς τις πραγματικές ανάγκες και τις ιδιαίτερες συνθήκες των πολιτών, οπώς ακριβώς έκανε και η κυβέρνηση Χριστόφια στο παρελθόν. Τα επιδόματα διανέμονται μαζικά, προσφέροντας στους πλούσιους και στους φτωχούς την ίδια, τυποποιημένη βοήθεια. Αυτή η στρατηγική όμως έχει αποδειχθεί αναποτελεσματική και κοντόφθαλμη.
Η πολιτική των άστοχων μέτρων δεν είναι μόνο μια πολιτική που πετάει χρήματα χωρίς στόχευση αλλά είναι και μια στρατηγική που υπονομεύει την ίδια την έννοια της κοινωνικής δικαιοσύνης. Σε μια εποχή που το δημόσιο ταμείο δοκιμάζεται από τις παγκόσμιες οικονομικές πιέσεις, η αλόγιστη σπατάλη πόρων για τη στήριξη ατόμων που δεν έχουν πραγματική ανάγκη αποτελεί πολιτική αποτυχία. Όταν μια κυβέρνηση αποφασίζει να δώσει επιδόματα ανεξαρτήτως εισοδήματος, το αποτέλεσμα είναι ότι οι οικονομικά εύρωστοι λαμβάνουν την ίδια στήριξη με τους ευάλωτους. Αυτό δεν είναι μόνο άδικο, αλλά και οικονομικά ανεύθυνο. Τα χρήματα που ξοδεύονται σε άστοχες πολιτικές θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την ουσιαστική ενίσχυση εκείνων που έχουν πραγματικά ανάγκη: ανέργους, χαμηλόμισθους, μονογονεϊκές οικογένειες και ανθρώπους που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας.
Πολύ συχνά, τα άστοχευτα μέτρα υιοθετούνται από τις κυβερνήσεις με σκοπό να κατευνάσουν την κοινωνική πίεση, η λεγόμενη πολιτική του «κατευνασμού» που χαρακτηρίζεται όμως από βραχυπρόθεσμες λύσεις. Ειδικά σε περιόδους κρίσης, η άμεση παροχή επιδομάτων ή μειώσεων σε φόρους παρουσιάζεται ως άμεσο μέτρο ανακούφισης, αλλά στην πραγματικότητα δεν δίνει λύση στο πρόβλημα. Όταν όλοι λαμβάνουν την ίδια βοήθεια, ανεξαρτήτως εισοδήματος, το κόστος είναι δυσανάλογο και το κοινωνικό όφελος ελάχιστο. Ουσιαστικά, πρόκειται για μια πολιτική του «δώσε ό,τι μπορείς για να σωπάσουν», χωρίς στρατηγική και χωρίς μακροπρόθεσμο σχεδιασμό.
Αυτή η πολιτική του κατευνασμού εξυπηρετεί βραχυπρόθεσμα πολιτικά συμφέροντα, δεν αντιμετωπίζει όμως τις ρίζες των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων. Είναι ένας εύκολος τρόπος για τις κυβερνήσεις να δείξουν ότι κάνουν κάτι, ενώ στην πραγματικότητα παρατείνουν την κρίση, αποφεύγοντας τις δύσκολες αλλά απαραίτητες μεταρρυθμίσεις. Τα στοχευμένα μέτρα είναι το εργαλείο της ουσιαστικής, κοινωνικής πολιτικής. Tα στοχευμένα μέτρα είναι η μόνη ρεαλιστική και δίκαιη προσέγγιση για τη στήριξη της κοινωνίας. Οι ευάλωτες ομάδες, όπως οι χαμηλοσυνταξιούχοι, οι μακροχρόνια άνεργοι, οι νέοι που εισέρχονται στην αγορά εργασίας και τα νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα, έχουν διαφορετικές και σαφώς πιο πιεστικές ανάγκες από τις υπόλοιπες κοινωνικές ομάδες. Η σοβαρή και υπεύθυνη πολιτική θα ήταν να κατευθύνει τους δημόσιους πόρους εκεί που πραγματικά χρειάζονται, μεγιστοποιώντας το κοινωνικό όφελος.
Η εφαρμογή στοχευμένων μέτρων απαιτεί φυσικά περισσότερο σχεδιασμό και πολιτική βούληση. Απαιτεί αναλυτικά δεδομένα, μηχανισμούς ελέγχου και συστήματα που θα διασφαλίζουν ότι η βοήθεια φτάνει στους πραγματικά δικαιούχους. Αυτή η διαδικασία μπορεί να είναι πιο χρονοβόρα, αλλά τα αποτελέσματα είναι σαφώς πιο αποδοτικά.
Μόνο με στοχευμένα μέτρα μπορούμε να εξασφαλίσουμε ότι οι κοινωνικοί πόροι δεν θα κατασπαταλόνται και ότι οι πολιτικές θα επιφέρουν πραγματική βελτίωση στη ζωή των πολιτών.
Μάριος Ηλία
Οικονομολόγος
Εκλεγμένο Μέλος Πολιτικού Γραφείου ΔΗΣΥ
