Διαχρονικές θέσεις και προτάσεις για τη διαχείριση των τ/κ περιουσιών στην Ελεύθερη Κύπρο

Μερικές από τις διαχρονικές θέσεις μας ως προς τη διαχείριση των τ/κ περιουσιών μας βρίσκουν σύμφωνους με την τροποποίηση του Νόμου.

Η συνολική έκταση των τ/κ περιουσιών στις ελεύθερες περιοχές ανέρχεται στις 455.306 σκάλες. Η αξία των περιουσιών υπολογίζεται σε αρκετά δισεκατομμύρια ευρώ. Στις κατεχόμενες περιοχές υπάρχουν 394.000 σκάλες τ/κ ιδιοκτησίας.

Από το σύνολο των 20.261 χρηστών τ/κ περιουσιών οι 17.836 είναι εκτοπισμένοι-πρόσφυγες και οι 2.785 είναι μη εκτοπισμένοι-πρόσφυγες.

Ο συνολικός αριθμός των προσφύγων ανέρχεται στις 280.000 και οι πρόσφυγες χρήστες τ/κ περιουσιών είναι 17.836, το ποσοστό δηλαδή των προσφύγων που επωφελείται από τη χρήση των τ/κ περιουσιών ανέρχεται μόλις στο 6.4%.

ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΕΙΧΑΝ ΤΕΘΕΙ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ

1. Θα πρέπει να γίνει επανεκτίμηση όλων των τ/κ περιουσιών.
2. Θα πρέπει να ερευνηθεί πόσες και ποιες περιουσίες έχουν οι μη πρόσφυγες από το 1958 ή 1963 και ως αποτέλεσμα να μην τις ελέγχει ο Κηδεμόνας.
3. Πόσες και ποιες περιουσίες πουλήθηκαν από Τουρκοκύπριους επειδή δεν ήταν στην Κύπρο το 1974.
4. Πόσες τ/κ περιουσίες όπως το αεροδρόμιο Λάρνακας, Πάφου, παλαιό Νοσοκομείο Λευκωσίας κλπ έγιναν απαλλοτριώσεις από την Κυπριακή Δημοκρατία.

ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ

• Αναδιανομή των τ/κ περιουσιών (Γεωργικοί κλήροι – Οικιστικοί κλήροι – Επαγγελματικοί κλήροι) άμα τη λήξη των συμβάσεων/μισθώσεων.
• Έρευνα και εποπτικός έλεγχος των μέχρι σήμερα παραχωρήσεων για να διακριβωθούν οι μη δικαιούχοι και όσοι κατέχουν εκτάσεις δυσανάλογες των αναγκών τους (π.χ. κριτήριο οι περιουσίες στα κατεχόμενα –έκταση/αξία).
• Η διάθεση τ/κ περιουσιών σε μη πρόσφυγες θα πρέπει, τα κριτήρια που θα καθορίζουν τη νομή, να γίνουν πολύ πιο αυστηρά, συγκεκριμένα και προσμετρήσιμα.
• Για να αυξηθεί η διάθεση τ/κ περιουσιών σε δικαιούχους πρόσφυγες θα πρέπει να ανακτηθούν από τους μη δικαιούχους.
• Τα δε νέα κριτήρια που θα τεθούν, δεν θα πρέπει να αφορούν μόνο για ένα πολύ μικρό και περιορισμένο αριθμό συμβάσεων αλλά να αφορούν όλους τους δικαιούχους και όλες τις συμβάσεις.
• Οι διαχρονικές ατασθαλίες, αδικίες και παραλείψεις θα πρέπει να μην επιτρέψουν τις υπενοικιάσεις χωρίς ανακτήσεις και επανέλεγο των συμβάσεων, αλλιώς οι στρεβλώσεις θα συνεχιστούν, θα διαιωνιθούν, θα ‘νομιμοποιηθούν’ και θα μονιμοποιηθούν.
• Θα πρέπει να επεξηγηθεί αναλυτικότερα το σύστημα επιλεξιμότητας και μοριοδότησης των αιτητών παραχώρησης τ/κ περιουσιών.
• Θα πρέπει να υπάρξει μοριοδότηση σε περίπτωση που υπάρχει στην οικογένεια α/άτομο με ειδικές ανάγκες β/ανάλογα της περιουσίας στα κατεχόμενα τουλάχιστον στους γεωργικούς κλήρους.
• Μεγάλο ποσοστό των τ/κ περιουσιών έχει παραχωρηθεί σε Κυβερνητικά Τμήματα, Αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Οργανισμούς Δημοσίου Δικαίου και άλλους Οργανισμούς. Εφόσον αυτοί οι Οργανισμοί χρησιμοποιούν τ/κ περιουσίες και έχουν έσοδα, θα πρέπει να επιστρέφουν μέρος των εσόδων στην υπηρεσία ή να χρεώνονται με το αγοραίο ενοίκιο.
• Νομοθετική ρύθμιση για όλα τα ζητήματα που αφορούν τη διαχείριση των τ/κ περιουσιών.

Με την τροποποίηση του περί Τ/Κ περιουσιών  Νόμου που έγινε πρόσφατα και που ψηφίστηκε ομόφωνα από την Ολομέλεια της Βουλής των Αντιπροσώπων, θα πρέπει να σημειωθεί ότι προφανώς και ενισχύεται η διαφάνεια, η οικονομική αποδοτικότητα και η ισονομία. Σημειώνουμε επίσης επιγραμματικά:

• Τον περιορισμό της διακριτικής ευχέρειας του Κηδεμόνα (Υπουργείο Εσωτερικών) για διάθεση τ/κ περιουσιών.
• Καθίσταται μεν η παραχώρηση τ/κ περιουσιών σε μη πρόσφυγες, σε περίπτωση όμως που οι περιουσίες αυτές παραμένουν αδιάθετες λόγω έλλειψης ενδιαφέροντος από πρόσφυγες.
• Έχουμε επίσης την παραχώρηση σύμβασης μίσθωσης τ/κ περιουσίας για σκοπούς στέγασης (οικίας) στους κληρονόμους του αποβιώσαντος πρόσφυγα μέχρι και 3^ου βαθμού συγγένειας.
• Επιτρέπεται επίσης υπό προϋποθέσεις και υπό την εποπτεία του Κηδεμόνα των τ/κ περιουσιών, η μεταβίβαση δικαιωμάτων και υποχρεώσεων που απορρέουν από τη σύμβαση αυτή για σκοπούς στέγασης από τον δικαιούχο της εν λόγω σύμβασης σε άλλο δικαιούχο πρόσφυγα αποκλειστικά όμως για σκοπούς στέγασης.
• Επιπρόσθετα οι νέες διατάξεις του Νόμου αναβαθμίζουν ουσιαστικά τα δικαιώματα των εκτοπισθέντων προσφύγων κατόχων τ/κ περιουσιών (επαγγελματικών υποστατικών) . Δηλαδή, υπονοικιάσεις επαγγελματικών υποστατικών προβλέπονται μόνο σε πολύ συγκεκριμένες περιπτώσεις, όπου οι αρχικοί δικαιούχοι αξιοποιούσαν νόμιμα για μεγάλο χρονικό διάστημα την περιουσία που του τους παραχωρήθηκε αλλά για διάφορους λόγους (π.χ λόγοι υγείας) δεν μπορούν να συνεχίσουν την επαγγελματική δραστηριότητά τους. Σε τέτοιες περιπτώσεις η υπενοικίαση αφορά την εναπομείνασα περίοδο ισχύος της σύμβασης μίσθωσης με μέγιστη διάρκεια τα πέντε έτη ώστε να δίνεται η δυνατότητα στον μισθωτή να προβαίνει σε μερική απόσβεση τυχόν κόστους επένδυσης που είχε κάνει για το υποστατικό.
• Ελεγχος και συνεχής εποπτεία των συμβάσεων των γεωργικών κλήρων (όπου και η μεγαλύτερη ακίνητη γη έναντι των οικιών και επαγγελματικών υποστατικών), επανάκτηση από τους μη δικαιούχους και δη τους μη πρόσφυγες και η αναδιανομή τους, κύρια και πρώτιστα στους δικαιούχους εκτοπισμένους πρόσφυγες.
• Καθορίζονται ειδικές περιοχές διαχείρισης και η διενέργεια πλειοδοτικού διαγωνισμού από τον Κηδεμόνα, με προτεραιότητα στους πρόσφυγες για τ/κ περιουσίες με ειδικά πολεοδομικά εμπορικά ή και άλλα χαρακτηριστικά.
• Αναθεώρηση κριτηρίων και μοριοδότησης καθώς και αναβάθμιση των δικαιωμάτων των προσφύγων για ένα πιο αξιοκρατικό σύστημα επιλογής δικαιούχων (κοινωνικο-οικονομική κατάσταση / η περιουσία που έχει στις ελεύθερες ή κατεχόμενες περιοχές και η σύνθεση της οικογένειας).
• Εγκρίθηκαν τέλος και οι προφορικές τροπολογίες ΔΗΣΥ, ΑΚΕΛ, ΔΗΚΟ και ΔΗΠΑ που ρυθμίζουν την κατά προτεραιότητα παραχώρηση σε πρόσφυγες φιλέτων κατά τον πλειοδοτικό διαγωνισμό, καθορίζουν το ανώτατο χρονικό διάστημα μίσθωσης και ρυθμίζουν τη βάση κριτηρίων.
• Στόχος η μεγιστοποίηση των εσόδων του Ταμείου τ/κ περιουσιών που στη συνέχεια θα διοχετεύονται σε άλλα προγράμματα ενίσχυσης των εκτοπισθέντων προσφύγων.

Ιδιαίτερες ευχαριστίες απευθύνονται προς την Κυβέρνηση – Υπουργείο Εσωτερικών – Υπηρεσία Τουρκοκυπριακών Θεμάτων, στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Προσφύγων καθώς και προς όλα τα οργανωμένα προσφυγικά σύνολα που συνέταξαν και βοήθησαν στην τροπολογία του Νόμου περί Τ/Κ Περιουσιών και που ενισχύεται η διαφάνεια, η οικονομική αποδοτικότητα και κυρίως η ισονομία.

Δρ Ελευθέριος Αντωνίου
Πρόεδρος Ένωσης Κατεχόμενων Κοινοτήτων Επαρχίας Λευκωσίας