Η ανθρωπότητα καλείται να περάσει μία δύσκολη και κρίσιμη περίοδο λόγω της κατάστασης που έχει προκαλέσει η πανδημία του κορωνοϊού. Οι Κυβερνήσεις των κρατών εφάρμοσαν αυστηρά μέτρα, εκ των οποίων και ο αυτοπεριορισμός στο σπίτι, σε μία προσπάθεια περιορισμού της εξάπλωσης του ιού. Σχεδόν ολόκληρος ο πλανήτης λοιπόν, έμεινε σπίτι και άφησε τις παλιές του συνήθειες για να προσαρμοστεί σε νέα δεδομένα για χάρη της δημόσιας υγείας και της ανθρώπινης ζωής.
Ποιες είναι όμως οι επιπτώσεις του εγκλεισμού στη ψυχική μας υγεία; Με ποιο τρόπο επηρεάζεται η ψυχολογική μας κατάσταση εν μέσω καραντίνας όταν μάλιστα γύρω μας επικρατεί μία πανδημία; Ο περισσότερος κόσμος έχει άπλετο χρόνο πλέον, τον χρησιμοποιεί όμως ποιοτικά και δημιουργικά ώστε να βελτιώνει και την ψυχολογική του κατάσταση; Τα ζευγάρια πως το βιώνουν όλο αυτό; Και τι γίνεται με τα μικρά παιδιά, πως αισθάνονται που έπρεπε να μείνουν κλεισμένα στο σπίτι;
Σε όλα αυτά τα ερωτήματα και όχι μόνο, απαντήσεις δίνει η Δρ. Αριστονίκη Θεοδοσίου-Τρυφωνίδου, Ψυχολόγος αλλά και Διδάκτορας Εξελικτικής-Σχολικής ψυχολογίας.
Συγκεκριμένα, η Δρ. Θεοδοσίου μιλώντας στην ΑυτοδιοίκησηCY εξήγησε ότι σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες αλλά και εμπειρικά δεδομένα, το πιο συχνό φαινόμενο που παρατηρείται αυτό το διάστημα σε όλες τις χώρες που έχει επιβληθεί καραντίνα, είναι η αύξηση του άγχους, των φοβιών αλλά και της κατάθλιψης στον γενικό πληθυσμό.
«Στη Γαλλία μια ένωση ερευνητών ξεκίνησε την έρευνα “Coconel” (κορωνοϊός και απομόνωση), η οποία παρακολουθεί για καιρό τις επιπτώσεις των περιοριστικών μέτρων. Μετά το δεύτερο κύμα της έρευνας, που δημοσιεύθηκε στις 8 Απριλίου πριν την ανακοίνωση της παράτασης κατά ένα μήνα της καθολικής καραντίνας που ισχύει στη Γαλλία από τις 17 Μαρτίου, συνολικά το 37% των ερωτηθέντων παρουσίαζε ενδείξεις ψυχολογικής πίεσης, ενώ δεν υπήρχαν σημαντικές διαφοροποιήσεις με το πρώτο κύμα της έρευνας που δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο», ανάφερε χαρακτηριστικά η Δρ. Θεοδοσίου.
Όπως φαίνεται η αύξηση του άγχους στο άτομο είναι συχνό φαινόμενο, καθώς αντιμετωπίζει τη νόσο Covid-19 και τις ευρείες επιπτώσεις της στην κοινότητα.
Πιθανές αιτίες αύξησης του στρες θεωρούνται:
•Η μείωση των δραστηριοτήτων και των προσλαμβανόμενων ερεθισμάτων
•Οι μειωμένες κοινωνικές επαφές
•Οι οικονομικές δυσκολίες και η οικονομική επιβάρυνση λόγω της αδυναμίας για εργασία
•Η έλλειψη αποτελεσματικών στρατηγικών αντιμετώπισης του στρες
•Ο χρόνος που διαρκεί η κοινωνική απομόνωση. Μεγαλύτερη διάρκεια συνδέεται με επιβαρυμένη ψυχική υγεία και συμπτωματολογία μετατραυματικού στρες
•Ένας ακόμα παράγοντας μπορεί να είναι η ανεπαρκής προμήθεια αγαθών (π.χ., νερό, φαγητό, ένδυση, φάρμακα), όπως και η αδυναμία πρόσβασης σε ιατρική φροντίδα και συνταγογράφηση.
•Τέλος, η ελλιπής πληροφόρηση μπορεί να προκαλέσει σύγχυση στο γενικό πληθυσμό.
Σε αυτό το σημείο η Δρ. Θεοδοσίου υπογράμμισε ότι, «Τα έντονα συναισθήματα σε αυτή την περίοδο της αβεβαιότητας, όπως το αυξημένο στρες, η ανησυχία, η λύπη, ο φόβος και η απογοήτευση είναι φυσιολογικές και ανθρώπινες αντιδράσεις. Όσο περισσότερο επικεντρωνόμαστε σε καταστάσεις τις οποίες δεν μπορούμε να ελέγξουμε, τόσο περισσότερο στρες και άγχος αισθανόμαστε».
Οι συστάσεις της Δρ. Θεοδοσίου για τη διαχείριση του στρες:
• Η αυτοφροντίδα είναι ιδιαίτερα σημαντική κάτω από συνθήκες αυξημένου στρες.
• Αφιερώστε χρόνο μέσα στη μέρα σας για πράγματα που σας ευχαριστούν, ακόμα και αν πρόκειται για λίγα λεπτά.
• Φροντίστε τη σωματική σας υγεία μέσω της διατήρησης μιας ισορροπημένης διατροφής, σωματικής άσκησης, ξεκούρασης και επαρκούς ύπνου.
• Αποφύγετε ή περιορίστε την κατανάλωση αλκοόλ και καφεΐνης.
• Τηρήστε το πρόγραμμα των καθημερινών σας δραστηριοτήτων όσο πιο τακτικά μπορείτε.
• Εκτεθείτε στο φως του ήλιου.
• Παρακολουθήστε τον εαυτό σας για συμπτώματα όπως υπερβολική κόπωση, ευερεθιστότητα, έλλειψη συγκέντρωσης ή άγχος.
• Επίσης παρακολουθήστε τον εαυτό σας για αλλαγές όσον αφορά τον ύπνο, τη διατροφή και την κατανάλωση αλκοόλ, καπνού ή άλλων ουσιών.
• Τηρήστε ένα σταθερό ρυθμό και κάνετε συντήρηση δυνάμεων.
• Εκπαίδευση σε στρατηγικές μείωσης της δυσφορίας, όπως διαφραγματική αναπνοή/ τεχνικές χαλάρωσης.
«Αφιερώστε λίγο χρόνο για μία αργή αναπνοή πριν εισέλθετε στον εργασιακό σας χώρο, πριν εισέλθετε στο θάλαμο των ασθενών ή κατά τη λήξη της βάρδιας. Αυτό μπορεί να είναι ιδιαίτερα δύσκολο με τον εξοπλισμό της ατομικής προστασίας, όπως για παράδειγμα με την μάσκα, αλλά η αναπνοή θα σας χαλαρώσει και θα σας βοηθήσει να αντιμετωπίσετε τις σωματικές εκδηλώσεις του στρες».
• Ζητείστε ψυχολογική βοήθεια αν θεωρείτε ότι κάτι τέτοιο θα σας βοηθούσε στις παρούσες συνθήκες
• Αν η θρησκεία ή οποιαδήποτε πνευματική πρακτική παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή σας: Προσευχηθείτε
Διαχειριστείτε τις γνωσιακές επιπτώσεις του στρες:
• Περιορίστε την πρόσληψη ειδήσεων. Έτσι θα μπορέσετε να διαχειριστείτε ευκολότερα τα δύσκολα ή αρνητικά συναισθήματα. Η συνεχής πρόσληψη τρομακτικών πληροφοριών είναι δυνατό να οδηγήσει σε περισσότερο στρες.
• Αναγνωρίστε και αποδεχτείτε τα συναισθήματα σας και εκφράστε τα σε αγαπημένα πρόσωπα και άτομα εμπιστοσύνης.
• Καταπολεμείστε το στρες και αυξήστε την αίσθηση αυτό-αποτελεσματικότητας μέσα από σωστή προετοιμασία και ενημέρωση από έγκυρες πηγές.
• Επικεντρώστε τις δυνάμεις σας σε πράγματα που είναι εφικτά. Ενώ δεν μπορείτε να ελέγξετε τον ιό Covid-19, μπορείτε να περιορίσετε τον κίνδυνο να μολυνθείτε.
Όσον αφορά το πώς βιώνουν τα ζευγάρια την καραντίνα η Δρ. Θεοδοσίου ανέφερε ότι όσα είχαν θέματα και προ καραντίνας τότε αυτό το διάστημα ενδεχομένως να ενταθούν εφόσον θα ήταν αδύνατο οι αλλαγές που έχουν επέλθει τις τελευταίες εβδομάδες στη ζωή όλων μας να μας να μην ταρακουνήσουν και την συντροφική μας σχέση.
Συγκεκριμένα η επιστήμονας εξηγεί ότι «ο τρόπος με τον οποίο κάθε συντροφική σχέση λειτουργεί επηρεάζεται.
Σκεφτείτε για παράδειγμα ένα ζευγάρι που και οι δύο σύντροφοι στην καθημερινότητα δούλευαν πάρα πολλές ώρες και περνούσαν ελάχιστο χρόνο μαζί. Στον ελάχιστο αυτό χρόνο όλα ήταν ιδανικά γιατί το ζευγάρι έτσι είχε μάθει να λειτουργεί. Και εκεί που όλα κυλούσαν ομαλά η φράση «μένουμε σπίτι» κάνει την εμφάνισή της.
Το ζευγάρι λοιπόν ακαριαία ξεκινά να είναι όλη την ημέρα μαζί, να δουλεύουν και οι δύο από το σπίτι χωρίς να έχουν τη δυνατότητα να περάσει ο ένας χρόνο μακριά από τον άλλο. Πολλές φορές εκεί είναι που εμφανίζονται και συναισθήματα, όπως ο θυμός και η απογοήτευση και ξεκινούν οι συγκρούσεις. Και αυτά τα συναισθήματα εμφανίζονται γιατί όλοι οι άνθρωποι έχουμε ανάγκη και την αυτονομία και την οικειότητα».
Στη συνέχεια η Δρ. Θεοδοσίου έδωσε ορισμένες συμβουλές σχετικά με το τι μπορεί να κάνει το κάθε άτομο για να διαφυλάξει την πολύτιμη σχέση του:
Βάζουμε κανόνες
«Δημιουργήστε ορισμένους κανόνες για την καθημερινότητα. Ακριβώς όπως είχαμε κανόνες πριν την καραντίνα το ίδιο πρέπει να κάνουμε και τώρα», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Στη συνέχει εξήγησε ότι πρέπει να βάλουμε ένα πρόγραμμα αναφορικά με την ώρα του φαγητού, την ώρα που θα ασχοληθούμε με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, την ώρα που θα δούμε ταινία.
«Θέτοντας κανόνες έχουμε μια μεγαλύτερη αίσθηση κανονικότητας και αυτή η κανονικότητα μας δίνει την αίσθηση του ελέγχου που είναι σημαντική για την ηρεμία μας. Ιδιαίτερα τα ζευγάρια που δουλεύουν από το σπίτι χρειάζεται να ορίσουν το χώρο που θα δουλεύουν μέσα στο σπίτι και τις ώρες επίσης».
Δώστε χώρο στο/η σύντροφο να μη θέλει να συμμετέχει σε ό,τι κάνετε.
«Επειδή μένετε μαζί δε σημαίνει πως πρέπει να κάνετε και τα πάντα μαζί. Ο ένας μπορεί να προτιμά να μιλήσει περισσότερο στο τηλέφωνο με φίλους, ο άλλος μπορεί να προτιμά το διάβασμα βιβλίων. Μην το παίρνετε αυτόματα ως απόρριψη πολύ απλά γιατί δεν είναι. Αφορά τις προσωπικές ανάγκες ενός άλλου ατόμου που δεν μπορεί να είναι ταυτόσημες με τις δικές μας. Εάν εσείς θέλετε να κάνετε κάτι π.χ. να οργανώσετε τις ντουλάπες σας και ο σύντροφος βαριέται, κάντε εσείς αυτό που θέλετε και δώστε στο σύντροφο την επιλογή να κάνει ό,τι άλλο θέλει. Όσο περιορισμένος και αν είναι ο χώρος που ζείτε προσπαθήστε να βρείτε λίγο χώρο για εσάς και λίγο για το σύντροφό σας. Για παράδειγμα μπορεί ο ένας να πέφτει για ύπνο πιο νωρίς και να σηκώνεται νωρίτερα και ο άλλος να κάνει το αντίθετο. Κατά συνέπεια ο κάθε ένας θα έχει και κάποιο προσωπικό χρόνο για να νιώσει μεγαλύτερη αυτονομία».
Περάστε εποικοδομητικό χρόνο μαζί.
«Όσοι έχουμε το σύντροφό μας στο σπίτι είμαστε πολύ τυχεροί γιατί έχουμε τη δυνατότητα να μοιραστούμε μαζί του τις σκέψεις και τις ανησυχίες μας.
Να θυμάστε πως η καραντίνα και η «απομόνωση» που όλοι πρέπει να κάνουμε για το χρονικό αυτό διάστημα και όσο ακόμα χρειαστεί, είναι μια δοκιμασία πολύ σπουδαία για κάθε ζευγάρι και όλοι έχουμε να μάθουμε πολύ χρήσιμες πληροφορίες για τα χαρακτηριστικά και την ποιότητα της σχέση μας. Είναι ουσιαστικά η χρονική στιγμή που κοιτάζουμε κατάματα τις επιλογές που έχουμε κάνει».
Οικογένεια και παιδιά στο σπίτι εν μέσω καραντίνας
Η κατάσταση που δημιουργήθηκε λόγω του κορωνοϊού άφησε στο σπίτι πολλές πολυμελείς οικογένειες και μη με μικρά παιδιά και γονείς που σε ορισμένες περιπτώσεις εξακολουθούν να εργάζονται εντός της οικίας τους.
Παρόλα αυτά, το βέβαιο είναι πως υπάρχει πλέον άπλετος ελεύθερος χρόνος κάτι το οποίο ενδεχομένως οι περισσότεροι από εμάς δεν είχαμε όσο καιρού ζούσαμε «κανονικά» τις ζωές μας με τις υποχρεώσεις και τις εξελίξεις να τρέχουν και εμάς να προσπαθούμε να τα προλάβουμε όλα.
Η Δρ. Θεοδοσίου επισημάνει ότι «ο κοινωνικός ιστός χρειάζεται να ενεργοποιηθεί : οι κοινότητες, οι δήμοι, οι οργανώσεις χρειάζεται να δράσουν και όλοι μαζί να απαιτήσουν από το κράτος ουσιαστική κοινωνική αλληλεγγύη» έτσι ώστε να στηριχθεί έμπρακτα η κάθε οικογένεια και το κάθε σπιτικό που αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα.
Πέραν τούτο το ζήτημα της όλης υπόθεσης, σύμφωνα και με τα λεγόμενα της ψυχολόγου, είναι ο κόσμος να χρησιμοποιήσει όλον αυτό τον χρόνο που έχει πλέον στην διάθεση του δημιουργικά και ποιοτικά κάνοντας τις μέρες να κυλούν ευχάριστα για όλα τα μέλη μίας οικογένειας.
Φαίνεται ότι τα παιδιά από την δική τους πλευρά έχουν την δυνατότητα να προσαρμόζονται πιο εύκολα από τους ενήλικες σε διάφορες καταστάσεις.
«Ωστόσο» όπως ανέφερε η Δρ. Θεοδοσίου «όλα εξαρτώνται από τον τρόπο που θα το διαχειριστούν οι γονείς. Τα παιδιά έχουν πολύ ευαίσθητες κεραίες και αντιλαμβάνονται αυτό που εσείς ίσως θέλετε να κρύψετε: την ανησυχία σας, τον προβληματισμό σας».
Στη συνέχεια πρόσθεσε ότι αν απασχολούνται δημιουργικά θα βοηθήσει σε μεγάλο βαθμό όσον αφορά τον περιορισμό των αρνητικών αντιδράσεων τους.
Σε αυτή την περίπτωση προτείνει να:
• Παίζουμε παιχνίδια κίνησης
• Διαβάζουμε μαζί και μιλάμε πολύ
• Παίζουμε παιχνίδια ρόλων
• Ζωγραφίζουμε, κάνουμε χειροτεχνίες & φτιάχνουμε κατασκευές
• Μαγειρεύουμε (ή τουλάχιστον… προσπαθούμε!)
• Διαβάζουμε παραμύθια ή γραφούμε δικά μας παραμύθια
• Παίζουμε παιγνίδια που καλλιεργούν την κρίση
• Κάνουμε οικιακές εργασίες
• Μεταποιούμε παλιά αντικείμενα
• Βλέπουμε τις αγαπημένες μας ταινίες και μετά τις συζητάμε
• Παίζουμε «βιβλιομαχία»: διαβάζουμε το αγαπημένο μας βιβλίο και προσπαθούμε να πείσουμε τους άλλους να το διαβάσουν αναφέροντας τα θετικά του σημεία
• Τρώμε όλοι μαζί
Αύξηση των αριθμών που αφορούν την ενδοοικογενειακή βία
Κατά την διάρκεια της εφαρμογής των μέτρων και του εγκλεισμού μας στο σπίτι σημειώθηκε μία αύξηση της τάξης του 30% όσον αφορά τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας κάτι το οποίο προβληματίζει τους αρμόδιους.
Η Δρ. Θεοδοσίου ανέφερε χαρακτηριστικά ότι «Οι συνθήκες διαβίωσης λόγω των περιοριστικών μέτρων δημιούργησαν ανισορροπίες στις σχέσεις μεταξύ των ατόμων, οι οποίες στις περιπτώσεις της βίας στην οικογένεια ή στις συντροφικές σχέσεις είτε καταλήγουν στην εκδήλωση βίαιων ή επιθετικών συμπεριφορών μεταξύ μελών της οικογένειας ή του ζεύγους, είτε κλιμακώνουν την ένταση, τη συχνότητα, και τον βαθμό επικινδυνότητας μιας προϋπάρχουσας βίαιης ή κακοποιητικής σχέσης μεταξύ μελών της οικογένειας ή του ζεύγους, ιδιαίτερα κατά των γυναικών και των παιδιών».
Σημειώνεται ότι όσα άτομα έχουν κάποιο προηγούμενο ιστορικό όσον αφορά την ψυχική κατάσταση της υγείας τους ενδέχεται να παρουσιάσουν κάποια επιδείνωση τις μέρες της καραντίνας για αυτό και η Δρ. Θεοδοσίου τόνισε ότι «καλό είναι να συνεχίσουν τις συνεδρίες με τον ψυχολόγο τους διαδικτυακά. Θα πρέπει να ακολουθήσoυν το θεραπευτικό πλάνο που έχει συμφωνηθεί με το θεραπευτή τους για τη διαχείριση της δυσφορίας και των συναισθηματικών κρίσεων. Να διασφαλίσουν στο μέτρο του εφικτού πως διαθέτουν επαρκή ποσότητα από τη φαρμακευτική τους αγωγή (σε περίπτωση που παίρνουν)».
Την ίδια ώρα ανέφερε ότι απαραίτητη είναι και η ψυχολογική υποστήριξη ακόμα και οι συνεδρίες με κάποιον επαγγελματία στα άτομα εκείνα που ενδεχομένως νόσησαν με τον ιό.
Αναγκαία μία περίοδος προσαρμογής για την επιστροφή στην κανονικότητα
Παρόλα αυτά, σε ένα γενικότερο επίπεδο η κατάσταση φαίνεται να βελτιώνεται με τους ειδικούς να εκφράζουν αισιοδοξία την ίδια ώρα που γίνονται συζητήσεις και πλάνα για σταδιακή άρση των μέτρων.
Σε αυτήν την περίπτωση η Δρ. Θεοδοσίου αναφέρει ότι είναι απαραίτητο να γίνει κάποια ψυχολογική προετοιμασία για την επιστροφή του κάθε ατόμου στην καθημερινότητα του και τις παλιές του συνήθειες.
«Θα χρειαστούμε μια περίοδο προσαρμογής σίγουρα. Η ψυχολογία μας σχετίζεται άμεσα και με τα κοινωνικά μέτρα που θα ισχύουν για αυτή την νέα περίοδο προσαρμογής», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Κλείνοντας, η Δρ. Θεοδοσίου, την οποία και ευχαριστούμε θερμά για όλες τις χρήσιμες πληροφορίες που μας έδωσε, στέλνει το δικό της μήνυμα για την κατάσταση που επικρατεί απευθυνόμενη στον καθένα από εμάς.
«Εσύ που νιώθεις την καρδιά σου να κτυπά σαν τρελή στο άκουσμα μιας λέξης ΚΟΡΩΝΟΪΟΣ. Εσύ που φοβάσαι το αύριο, που πήρες αγκαλιά την αβεβαιότητα και χορεύετε συρτάκι στο χείλος του φόβου
Εσύ! Θυμήσου πόσο δυνατός είσαι, ΘΥΜΗΣΟΥ όλες εκείνες τις φορές που νόμιζες πως δεν μπορείς να τα καταφέρεις και όμως τα κατάφερες. Τις φορές που λύγισες μα σηκώθηκες. Εκείνες τις φορές που έχασες αλλά δεν ηττήθηκες. Άκουσε με: Είναι μια τέτοια ακόμη φορά. Εγώ, εσύ, εμείς θα σηκωθούμε και πάλι. Μαζί θα τα καταφέρουμε. Μένουμε σπίτι, προφυλασσόμαστε!».
