Η εφαρμογή της μεταρρύθμισης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Κύπρο δοκιμάζεται στην πράξη. Οι νεοσύστατοι Επαρχιακοί Οργανισμοί Αυτοδιοίκησης (ΕΟΑ) έχουν αναλάβει κρίσιμες αρμοδιότητες, όμως καλούνται να λειτουργήσουν σε ένα πλαίσιο που χαρακτηρίζεται από ελλείψεις και ασάφειες και το οποίο συχνά παρεμποδίζει την ομαλή λειτουργία τους. Η απουσία πραγματικής αυτοτέλειας, τόσο σε διοικητικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο, σε συνδυασμό με τη συσσώρευση καθηκόντων, αναδεικνύει τις δυσκολίες της μετάβασης και τη μεγάλη απόσταση που χωρίζει τον σχεδιασμό από την εφαρμογή.
Οι πρόεδροι των ΕΟΑ Λεμεσού και Λάρνακας, Γιάννης Τσουλόφτας και Άγγελος Χατζηχαραλάμπους αντίστοιχα, περιγράφουν στην «Αυτοδιοίκηση CY» το εύρος και τη σοβαρότητα των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν: από τη στελέχωση και τις διαδικασίες αδειοδότησης, μέχρι τη διαχείριση επικίνδυνων οικοδομών, τις απώλειες νερού και τις δυσκολίες που προκύπτουν από την απουσία διοικητικής και οικονομικής αυτοτέλειας των οργανισμών.
Η πρόκληση της στελέχωσης στους ΕΟΑ
Η λειτουργία των Επαρχιακών Οργανισμών Αυτοδιοίκησης συναντά σοβαρές δυσκολίες στον τομέα της στελέχωσης. Η διαδικασία προσλήψεων συνδέεται άμεσα με την έγκριση των προϋπολογισμών, οι οποίοι, σε πολλές περιπτώσεις, είτε καθυστέρησαν σημαντικά είτε δεν έχουν ακόμη εγκριθεί. Στον ΕΟΑ Λεμεσού, ο προϋπολογισμός του 2024 εγκρίθηκε στα μέσα Ιανουαρίου του 2025. Παράλληλα, εκκρεμεί η έγκριση του προϋπολογισμού του 2025, για τον οποίο οι Οργανισμοί προχώρησαν σε διορθωτικές προτάσεις, κατόπιν συνάντησης με το Υπουργείο Εσωτερικών και το Υπουργείο Οικονομικών.
«Περιμένουμε να εγκριθεί ο προϋπολογισμός του 2025 κατ’ επείγον γιατί τώρα λειτουργούμε χωρίς εγκεκριμένους προϋπολογισμούς», ανέφερε ο Γιάννης Τσουλόφτας.
Στη Λάρνακα, το προσωπικό της υπηρεσίας αδειοδότησης προέρχεται από αποσπάσεις. Ήδη, σύμφωνα με τον Άγγελο Χατζηχαραλάμπους, η ομάδα έχει μειωθεί κατά 25%, λόγω αφυπηρετήσεων και επιστροφής στις αρχικές υπηρεσίες. Ο ίδιος περιέγραψε τη δυσκολία να λειτουργήσει ένας νέος οργανισμός με ανθρώπους προερχόμενους από διαφορετικές δομές και νοοτροπίες, τονίζοντας ότι «είναι μεγάλη πρόκληση να οργανωθούν όλοι, να δουλέψουν και να ανταποκριθούν με νέα δεδομένα».
Αδειοδότηση
Οι δύο Οργανισμοί προχωρούν σε ενίσχυση και οργάνωση των διευθύνσεων αδειοδότησης, προκειμένου να ανταποκριθούν στη ζήτηση και στη μετάβαση στο νέο σύστημα. Στη Λάρνακα, όπως εξηγεί ο Άγγελος Χατζηχαραλάμπους, έχουν ήδη προσληφθεί 14 λειτουργοί — επτά πολιτικοί μηχανικοί και επτά αρχιτέκτονες — ενώ έχει συσταθεί ομάδα επιβολής, καταγράφονται διαδικασίες, εκπαιδεύεται το προσωπικό και προχωρά η ανέγερση νέου κτηρίου. «Έχουμε οργανώσει την υπηρεσία, βλέπουμε δείκτες παραγωγικότητας να βελτιώνονται και μειώνονται οι εκκρεμείς αιτήσεις», σημειώνει.
Ο Γιάννης Τσουλόφτας από την πλευρά του αναφέρεται και σε μια νέα πτυχή της διαδικασίας, τη θεσμοθετημένη απλοποιημένη διαδικασία για μικρής και μεσαίας κλίμακας αναπτύξεις. Όπως επισημαίνει, «δεν έχει τεθεί σε πλήρη λειτουργία η διαδικασία γιατί υπάρχει επιφύλαξη από την πλευρά των μελετητών και των ιδιοκτητών», καθώς αυτοί καλούνται να αναλάβουν αυξημένη ευθύνη. Προσθέτει ότι η πλήρης εφαρμογή συνδέεται και με την ενεργοποίηση του νέου θεσμού των Ελεγκτών Δόμησης, οι οποίοι ακόμη δεν έχουν καθοριστεί.
Επικίνδυνες οικοδομές: χωρίς εργαλεία, με αυξημένες ευθύνες
Η αρμοδιότητα για τις επικίνδυνες οικοδομές έχει μεταφερθεί στους ΕΟΑ από την 1η Απριλίου, χωρίς όμως, όπως αναφέρουν οι πρόεδροι, να έχουν προηγηθεί οι απαραίτητες νομοθετικές ρυθμίσεις. Ο Γιάννης Τσουλόφτας τόνισε ότι «δεν έχει νόημα να μεταφέρεις μια παθογένεια και μια αναποτελεσματική διαδικασία από τη μια αρχή στην άλλη» και επεσήμανε ότι αναμένουν τη ψήφιση του νομοσχεδίου που έχει ήδη κατατεθεί. Ένα νομοσχέδιο που αναμένεται να ρυθμίζει τόσο τα εργαλεία επιβολής, όσο και το θέμα της χρηματοδότησης για να μπορούν οι ΕΟΑ να ανταποκριθούν στη συγκεκριμένη αρμοδιότητα.
Μεταξύ των μέτρων που ζητούν οι ΕΟΑ στο πλαίσιο της αναμενόμενης νομοθετικής ρύθμισης, περιλαμβάνονται δυνατότητες όπως η επιβολή προστίμων, η κατεδάφιση, η απαγόρευση χρήσης, η απομάκρυνση προσώπων, η σφράγιση, καθώς και η εγγραφή βάρους για ανάκτηση του κόστους από τους ιδιοκτήτες.
Στη Λάρνακα, η ομάδα επιβολής έχει χειριστεί περισσότερες από 1.000 υποθέσεις. Σύμφωνα με τον Άγγελο Χατζηχαραλάμπους, αυτό επιτεύχθηκε με τους υφιστάμενους πόρους, χωρίς εξειδικευμένο προσωπικό στον τομέα αυτό. «Οι ρυθμίσεις της νομοθεσίας είναι αυτό που θα μας λύσει τα χέρια σε όλα τα θέματα», σημείωσε.
Απώλειες νερού και ανάγκη υποδομών
Σημαντικό πρόβλημα για τους Οργανισμούς αποτελεί και η διαχείριση των δικτύων ύδρευσης, κυρίως στις περιοχές που εντάχθηκαν από 1η Ιουλίου 2024. Ο ΕΟΑ Λάρνακας αναφέρει απώλειες νερού που φτάνουν σε κάποιες περιπτώσεις το 70-75%, με τον Άγγελο Χατζηχαραλάμπους να τονίζει την ανάγκη για αντικατάσταση πεπαλαιωμένων δικτύων, χρήση τεχνολογιών όπως η τηλεμετρία, και αξιοποίηση έξυπνων μετρητών και αισθητήρων.
Όπως ανέφερε, «έχουμε πλάνο με ενέργειες τις οποίες έχουμε ιεραρχήσει χρονικά αλλά και με δυνατότητες οικονομικές».
Στη Λεμεσό, ο Γιάννης Τσουλόφτας διαχωρίζει τη στρατηγική σε βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη. Η πρώτη αφορά άμεσες παρεμβάσεις ενόψει καλοκαιριού, ενώ η δεύτερη συνδέεται με την εκπόνηση Master Plan για τις νέες περιοχές. Παρόλο που οι κοινότητες δεν έχουν ακόμη επισήμως μεταφερθεί στους ΕΟΑ, ο οργανισμός στηρίζει τεχνικά όσες παρουσιάζουν οξυμένα προβλήματα. «Το κάνουμε γιατί η αρμοδιότητα θα έρθει επίσημα το 2029», δήλωσε.
Και οι δύο πρόεδροι υπογραμμίζουν ως άμεση ανάγκη την τροποποίηση της νομοθεσίας, την ενίσχυση της στελέχωσης και την κατοχύρωση της διοικητικής και οικονομικής αυτοτέλειας των ΕΟΑ. Ο Τσουλόφτας ζητά να δοθεί η δυνατότητα σε αποσπασμένους υπαλλήλους να παραμείνουν, ώστε να μη χαθεί η εμπειρία, καθώς οι αποσπάσεις λήγουν τον Δεκέμβριο. Επιπλέον, αναφέρεται σε καθυστερήσεις λόγω της διαδικασίας μεταφοράς συντελεστή δόμησης, σημειώνοντας πως στη Λεμεσό υπάρχουν 120 άδειες που δεν μπορούν να εκδοθούν.
Ο Γιάννης Τσουλόφτας χαρακτήρισε το υφιστάμενο σύστημα “Ίπποδαμος” τεχνολογικά περιορισμένο και επισήμανε ότι, παρά τις βελτιώσεις που έγιναν, δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις ενός σύγχρονου, διαλειτουργικού συστήματος. Όπως ανέφερε, ζητείται η έναρξη σχεδιασμού μιας νέας πλατφόρμας αδειοδότησης, που θα αξιοποιεί πλήρως τις δυνατότητες της σημερινής τεχνολογίας. Παράλληλα, τίθεται το αίτημα επαναφοράς των κρατικών κονδυλίων για έργα υποδομής στις κοινότητες, τα οποία είχαν αφαιρεθεί από τους κωδικούς του Υπουργείου Εσωτερικών και του Υπουργείου Γεωργίας.
Ο Άγγελος Χατζηχαραλάμπους τονίζει ότι προτεραιότητα για τον ΕΟΑ Λάρνακας είναι να στηθεί ένας οργανισμός που να λειτουργεί αποδοτικά. «Η προτεραιότητά μας σαφέστατα είναι να φέρουμε τον οργανισμό σε ένα επίπεδο όπου να είναι ικανός να παρέχει γρήγορες, άμεσες υπηρεσίες και ποιοτικές στον δημότη», δηλώνει, προσθέτοντας ότι ο στόχος είναι να συμβάλει ουσιαστικά στην ανάπτυξη της πόλης και της επαρχίας Λάρνακας.
