Η πιο συγκλονιστική εικόνα με την οποία έρχονται αντιμέτωπα τα παιδιά, όταν επισκέπτονται το στρατόπεδο συγκεντρώσεως του Άουσβιτς, είναι οι τούφες των μαλλιών των κρατουμένων. Στο Μουσείο του Άουσβιτς, σύμφωνα με στοιχεία του γερμανικού περιοδικού Spiegel, διατηρούνται και συντηρούνται από τους ειδικούς 3.800 βαλίτσες, 5.000 οδοντόβουρτσες, 110.000 παπούτσια, βουνά από ανθρώπινα μαλλιά, πλαστικά πόδια και χέρια, γυαλιά και άλλα προσωπικά αντικείμενα των φυλακισμένων και δολοφονημένων από τις θηριωδίες των Ναζί.
Οι συντηρητές των προσωπικών αντικειμένων είναι αρκετά προσεκτικοί όταν τα φροντίζουν, αφού πρέπει να διατηρηθεί η γνησιότητα τους, καθώς ο επισκέπτης θέλει να θυμηθεί τα θύματα του ολοκαυτώματος, σαν να συνέβηκε χθες. Ας θυμηθούμε εδώ ότι σύμφωνα με υπολογισμούς 1,1 εκατομμύριο άνθρωποι οδηγήθηκαν στον βασανιστικό θάνατο, στους θαλάμους αερίων του Άουσβιτς – Μπιρκενάου.
Εβδομήντα τέσσερα χρόνια μετά την απελευθέρωση των τελευταίων κρατουμένων, οι κτηριακές εγκαταστάσεις βρίσκονται σήμερα σε άσχημη κατάσταση.
Οι αίθουσες των 300 υφιστάμενων υποδομών, οι 2 χιλιομέτρων γραμμές του τρένου και τα 11 χιλιόμετρα δρόμου, τα οποία βρίσκονται σε μια έκταση 191 εκταρίων γης χρήζουν καθημερινής συντήρησης. Το 14 χιλιομέτρων αγκαθωτό συρματόπλεγμα πρέπει επίσης να παραμείνει ή να φαίνεται γνήσιο για τους επισκέπτες. Ό,τι δεν μπορεί να συντηρηθεί, τότε αντικαθίσταται και φαίνεται αυθεντικό, όπως π.χ. ξύλινες πινακίδες και η επιγραφή «Arbeit macht frei» (μτφρ.: η εργασία απελευθερώνει) στην είσοδο του στρατοπέδου (η αυθεντική πινακίδα κλάπηκε το 2009 μετά από εντολές ενός Σουηδού Νεοναζί).
Τα κτήρια, όπου υπέφεραν οι κρατούμενοι, προσελκύουν σήμερα εκατομμύρια τουρίστες και χρησιμοποιούνται για εκθέσεις ζωγραφικής επιζήσαντων. Τα τελευταία 20 χρόνια παρατηρείται μάλιστα τρομερή αύξηση των επισκεπτών στο Άουσβιτς που φτάνουν τα 2,2 εκατομμύρια τον χρόνο. Αυτό οφείλεται στη διατήρηση της αυθεντικότητας του στρατοπέδου, «to preserve authenticity», όπως περήφανα ενημερώνουν τους επισκέπτες οι ξεναγοί και οι συντηρητές. Οι 328 ξεναγοί γνωρίζουν άλλωστε πολύ καλά το έργο τους, αφού φθάνοντας στις αίθουσες με τα προσωπικά αντικείμενα συνήθως δε μιλούν, γιατί γνωρίζουν ότι κάποιος θα κλάψει μπροστά από τη βιτρίνα των εκθεμάτων. Τα μαλλιά, όπως εξηγούν οι ξεναγοί, χρησιμοποιούνταν τότε για την κλωστοϋφαντουργία και τη βιομηχανία χαλιών.
Το στρατόπεδο του Άουσβιτς (Oswiecim στα πολωνικά) ανήκει από το 1979 στα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Οι τουρίστες επιζητούν να μάθουν την ιστορία του Άουσβιτς. Αρκετοί επισκέπτες έχουν χαρακτηρίσει το Άουσβιτς ως τόπο για «dark tourism», όπως ακριβώς χαρακτήρισαν αντίστοιχα το σημείο Ground Zero και το Τσερνομπίλ., εφόσον εκεί μπορεί κανείς να αηδιάσει, να κλάψει, να συγκινηθεί, να εξοργιστεί και να ανατριχιάσει, βλέποντας φωτογραφίες νεαρών φυλακισμένων που στα 30 τους χρόνια περίπου ζύγιζαν μόλις 25 κιλά.
«Το Άουσβιτς δεν είναι για όλους, ιδιαίτερα γι’ αυτούς που δεν έχουν γερά νεύρα» λέει μια ξεναγός, βασιζόμενη στην εμπειρία της με τους επισκέπτες. Παρόλα αυτά Γερμανοί μαθητές επισκέπτονται το Άουσβιτς, όπως αναφέρει το γερμανικό περιοδικό ZEIT MAGAZIN, μαζί με τους δασκάλους τους και μόνο τότε καταλαβαίνουν το λάθος τους, όταν σχηματίζουν τον αγκυλωτό σταυρό στα θρανία τους. Μόνο έτσι κατανοούν την ευθύνη που φέρουν οι συμπατριώτες τους Ναζί για τον θάνατο εκατομμυρίων αθώων ανθρώπων με τον πιο βάναυσο τρόπο. Ειδικότερα όταν η ξενάγηση φτάνει κάπου στο τέλος της, εκεί όπου πέφτει σκοτάδι και σιωπή, στους θαλάμους αερίων, όταν οι επισκέπτες ψηλαφίζουν τους τοίχους, για να νιώσουν αφενός τις οπές που διοχέτευαν το αέριο Zyklon B στους πνεύμονες των κρατούμενων, αφετέρου τις πληγές στις ψυχές των μελλοθάνατων, λες και με αυτόν τον τρόπο οι πληγές αυτές θα επουλωθούν.
Οι οπές βέβαια στους τοίχους των θαλάμων αερίων παραμένουν ανοιχτές, όπως και οι πληγές από το Ολοκαύτωμα. Εκεί η χαρά του ζεστού ντους χάνεται στις φωνές απόγνωσης και στα βογγητά των κρατουμένων. Εκεί όμως είναι που ξεκινά πραγματικά το θέμα του Ολοκαυτώματος, αφού όποιος αρχίζει να ασχολείται με τα εγκλήματα των Ναζί, δύσκολα τελειώνει μαζί τους.
Ο Άντρος Γ. Καραγιάννης είναι Δήμαρχος Δερύνειας
