Τα περιστατικά κακοποίησης και θανάτωσης ζώων στην Κύπρο δεν είναι πια απλώς μεμονωμένες εξαιρέσεις. Είναι σύμπτωμα μιας κοινωνίας που υποφέρει από απάθεια, ατιμωρησία και ανευθυνότητα. Η μαζική εξαφάνιση γατών στον Αστρομερίτη, με υπόνοιες δηλητηρίασης, δεν είναι παρά το τελευταίο κρίσιμο σήμα κινδύνου. Όσο κι αν προσπαθούν κάποιοι να αποσιωπήσουν τέτοια εγκλήματα, η κοινωνία δεν μπορεί να μένει θεατής.
Σε όλη την Κύπρο, εθελοντές και φιλόζωοι σηκώνουν στους ώμους τους μια ευθύνη που ανήκει στο κράτος. Από προσωπικό χρόνο, χρήματα και ψυχική φθορά, δίνουν καθημερινά μάχη για να περιθάλψουν, να στειρώσουν, να προστατεύσουν και να ταΐσουν τα ζώα που κάποιοι άλλοι εγκατέλειψαν ή αγνόησαν. Αυτοί οι άνθρωποι –και όχι οι θεσμοί– είναι η μόνη σταθερά που κρατά όρθια την έννοια της φιλοζωίας στην πράξη.
Κι όμως, υπάρχουν πολίτες που τολμούν να ρίχνουν το φταίξιμο στους ίδιους τους φιλόζωους. Ισχυρίζονται ότι αν δεν τάιζαν τις γάτες, αυτές δεν θα “ενοχλούσαν”. Λες και το φαγητό προκαλεί τις γέννες, και όχι η απουσία στοιχειώδους πολιτικής στείρωσης. Λες και το πρόβλημα είναι η ύπαρξη των ζώων, όχι η αδιαφορία που τα γεννά. Η λογική αυτή είναι βαθιά στρεβλή – και επικίνδυνα βολική.
Το νομικό πλαίσιο για την προστασία των ζώων στην Κύπρο δεν είναι φτωχό. Αντίθετα, υπάρχουν πολλοί ψηφισμένοι νόμοι που προβλέπουν ποινές για εγκατάλειψη, κακομεταχείριση και θανάτωση ζώων. Ωστόσο, η εφαρμογή τους παραμένει σχεδόν ανύπαρκτη. Η αστυνομία των ζώων, ενώ δημιουργήθηκε με προσδοκίες, παραμένει υποστελεχωμένη και ανεπαρκώς εξοπλισμένη. Οι ποινές, όταν επιβάλλονται, είναι ελαφρές και στέλνουν το λάθος μήνυμα: ότι η ζωή ενός ζώου έχει μικρή αξία.
Η Βουλή έχει κατά καιρούς εγκρίνει σημαντικές νομοθεσίες για την προστασία των ζώων, όμως αυτές παραμένουν ανεφάρμοστες στην πράξη. Η κύρια ευθύνη ανήκει στην εκτελεστική εξουσία, η οποία οφείλει να διασφαλίσει την εφαρμογή τους μέσω επαρκούς εποπτείας, πόρων και πολιτικής βούλησης. Χωρίς αυτά, ακόμα και οι πιο καλοπροαίρετοι νόμοι καταλήγουν κενό γράμμα.
Μαθήματα από χώρες που τα κατάφεραν
Η εμπειρία άλλων χωρών δείχνει τον δρόμο. Στην Ολλανδία, τη Γερμανία και τη Σουηδία εφαρμόζονται εκτεταμένα προγράμματα παγίδευσης, στείρωσης και επανένταξης (TNR), που έχουν σταθεροποιήσει τον πληθυσμό αδέσποτων χωρίς βία ή εγκατάλειψη. Κάθε ιδιόκτητο ζώο φέρει υποχρεωτικά μικροτσίπ, ενώ η εγκατάλειψη αποτελεί ποινικό αδίκημα με σοβαρές συνέπειες.
Σε αρκετές χώρες του εξωτερικού, οι δήμοι δεν αφήνουν το ζήτημα αποκλειστικά στους εθελοντές· διαθέτουν προϋπολογισμό, καταφύγια και ιατρική υποστήριξη για τη διαχείριση των ζώων. Αντίστοιχα, η φροντίδα των ζώων έχει ενταχθεί σε σχολικά προγράμματα, καλλιεργώντας κουλτούρα σεβασμού και υπευθυνότητας από μικρή ηλικία – κάτι που στην Κύπρο εξακολουθεί να απουσιάζει και πρέπει να καθιερωθεί.
Η επιτυχία τους δεν βασίστηκε σε λόγια, αλλά σε δράσεις. Αυτό ακριβώς λείπει από την Κύπρο.
Στην Κύπρο, υπάρχουν επίσης νόμοι, φιλοζωικές δομές, ακόμα και κάποια προγράμματα στείρωσης ή καταφύγια – όμως τίποτα από αυτά δεν λειτουργεί με τη δυναμική και τη συνέπεια που βλέπουμε σε άλλες χώρες. Η βαθιά ριζωμένη υποτίμηση της αξίας ενός ζώου, η ατιμωρησία, και σε πολλές περιπτώσεις η αδιαφορία, αδρανοποιούν ακόμα και τις καλύτερες προσπάθειες. Χρειάζεται παιδεία, ευαισθητοποίηση και καθολική αλλαγή κουλτούρας, όχι απλώς “δομές”.
Αν η Κύπρος θέλει να λέγεται σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος, πρέπει να δει το ζήτημα των ζώων όχι ως περιθωριακό ή “ευαισθησία κάποιων λίγων”, αλλά ως σοβαρό κοινωνικό και ηθικό θέμα. Η προστασία των ζώων δεν είναι φιλανθρωπία. Είναι δείκτης πολιτισμού. Και αυτή τη στιγμή, ως κοινωνία, αποτυγχάνουμε. Όσο συνεχίζουμε να παραβλέπουμε τα εγκλήματα κατά των ζώων, τόσο θα βαθαίνει η ρωγμή στον καθρέφτη της ανθρωπιάς μας.
Ήρθε η ώρα για πραγματική αλλαγή: με ενίσχυση της αστυνομίας ζώων, με κονδύλια για στείρωση, με προγράμματα εκπαίδευσης, και με εφαρμογή των νόμων που ήδη υπάρχουν. Αλλιώς, θα είμαστε όλοι συνένοχοι στη βαρβαρότητα που αφήνουμε να συνεχίζεται.
Δήμος Κουγιούντας
Μέλος της Κεντρικής Επιτροπής και της Ομάδας Δράσης για τα Ζώα του Κινήματος Οικολόγων – Συνεργασία Πολιτών
