Τέλη Οκτωβρίου του 2018, το Υπουργείο Εσωτερικών ανέθεσε σε ιδιώτη μελετητή την εκπόνηση μελέτης για τη μεταρρύθμιση της Τ.Α. Ακολούθησε μια μακρά περίοδος, κύριο χαρακτηριστικό της οποίας ήταν η απουσία διαβούλευσης, δηλαδή οργανωμένου διαλόγου με τους ίδιους τους ενδιαφερόμενους, τις τοπικές αρχές. Η πορεία προς τη μεταρρύθμιση ανεστάλη προσωρινά λόγω των επικείμενων βουλευτικών εκλογών, αλλά και λόγω των εμμονών και των σκοπιμοτήτων από πλευράς Κυβέρνησης, η οποία δεν αποδεχόταν το συνταγματικό δικαίωμα της Βουλής των Αντιπροσώπων να επιφέρει αλλαγές στον αριθμό των δήμων και στη διαδικασία σύστασής τους.
Έζησα από πολύ κοντά όλη αυτή την πορεία (για 29 περίπου μήνες) μέσα από την Ομάδα Πρωτοβουλίας Δημοτών για τη Διάσωση του Δήμου Γεροσκήπου και επιθυμώ να μοιραστώ μαζί σας κάποιες σκέψεις μου για την προωθούμενη μεταρρύθμιση.
Γενικά, το νομοσχέδιο που κατατέθηκε ενώπιον της Βουλής:
• Παραβιάζει θεμελιώδη άρθρα της Ευρωπαϊκής Χάρτας Τοπικής Αυτοδιοίκησης, την οποία η Κυπριακή Δημοκρατία έχει κυρώσει σε νόμο.
• Δεν ανταποκρίνεται στην ανάγκη για μια ουσιαστική, δημοκρατική, συμμετοχική και αποτελεσματική αποκέντρωση. Απέχει πολύ από τους βασικούς στόχους και αρχές της διοικητικής αυτοτέλειας, που αποτελεί ένα από τα ζητούμενα της μεταρρύθμισης.
• Επιφυλάσσει στους δήμους φοροεισπρακτικό – φορομπηχτικό ρόλο π.χ. εισάγεται νέος φόρος για την εκτέλεση έργων, διπλασιάζονται οι φορολογικοί συντελεστές του τέλους ακίνητης ιδιοκτησίας.
• Ερμηνεύει τα κριτήρια που χρησιμοποιεί για τις συνενώσεις κατά το δοκούν, δεν αποδεικνύει τις ανάγκες για τις όποιες συνενώσεις και αρνείται επιλεκτικά τη συναίνεση μεταξύ τοπικών αρχών π.χ. Δήμος Γεροσκήπου και Ανατολικής Πάφου. Δυστυχώς, η Κυβέρνηση και το ΥΠ.ΕΣ. έκλεισαν τα αυτιά στα αιτήματα των τοπικών κοινωνιών, λειτουργώντας εν πολλοίς ως «εκλογομάγειρες».
Όλοι συμφωνούμε ότι ο εκσυγχρονισμός της Τ.Α. είναι απαραίτητος προκειμένου οι τοπικές αρχές να ανταπεξέλθουν στις σύγχρονες προκλήσεις. Η πρόοδος της ίδιας της χώρας μας περνάει μέσα από την ενίσχυση και την αναβάθμιση του ρόλου της Τ.Α. Για την ακρίβεια, η Διοικητική Μεταρρύθμιση πρέπει να αγγίζει βαθύτατα το Κράτος και δεν μπορεί να περιοριστεί μόνο στην Τ.Α. Ο εκσυγχρονισμός περνά μέσα από μια ενιαία, ολοκληρωμένη μεταρρύθμιση του κράτους, με διοικητική αποκέντρωση, με ριζική φορολογική μεταρρύθμιση, με ανακατανομή πόρων και εξουσιών υπέρ των αυτοδιοικητικών θεσμών.
Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, η Τοπική Αυτοδιοίκηση πρέπει να γίνει ουσιαστικός παράγοντας που συμβάλλει στην ισόρροπη ανάπτυξη, με την αντιμετώπιση των τεράστιων ανισοτήτων που εμφανίζονται μεταξύ δήμων και κοινοτήτων, να γίνει φορέας κοινωνικής και οικονομικής προόδου, φορέας ουσιαστικής κοινωνικής συμμετοχής, δημοκρατίας και διαφάνειας, εξασφαλίζοντας την ποιότητα της καθημερινής ζωής όλων των πολιτών και την παροχή υψηλού επιπέδου υπηρεσιών, με το μικρότερο δυνατό κόστος και τον λιγότερο δυνατό χρόνο.
Όμως, η Τοπική Αυτοδιοίκηση δεν είναι μόνο διοικητικός μηχανισμός. Είναι ο πλησιέστερος προς τον πολίτη δημοκρατικός αντιπροσωπευτικός θεσμός. Και αυτή η άμεση σχέση πολίτη-κατοίκου με τη δημοτική αρχή πρέπει να διασφαλιστεί και στο νέο αυτοδιοικητικό μοντέλο. Συνεπώς, για να προχωρήσει η μεταρρύθμιση της Τ.Α. απαιτούνται μεγάλες συναινέσεις και ισχυρή νομιμοποίηση (τοπικά δημοψηφίσματα).
Ο Νίκος Παλιός είναι Πρόεδρος Σχολικής Εφορείας Γεροσκήπου
