Τέσσερις μήνες μετά την εφαρμογή της πολυαναμενόμενης μεταρρύθμισης στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, ο Δήμαρχος του νεοσύστατου Δήμου Κουρίου, Παντελής Γεωργίου, παρουσιάζει την πορεία υλοποίησης του νέου αυτού εγχειρήματος, καταγράφοντας τις ελλείψεις, τα κενά και τις δυσκολίες που συναντούν οι Δήμοι στην προσαρμογή τους στη νέα αυτή πραγματικότητα. Με την οπτική ενός έμπειρου στελέχους της τοπικής αυτοδιοίκησης, ο κ. Γεωργίου σκιαγραφεί τη μεταρρύθμιση, αναδεικνύοντας τα προβλήματα που έχουν προκύψει, ενώ παράλληλα επισημαίνει τα επόμενα βήματα που πρέπει να ακολουθηθούν.
Καθυστερήσεις και προχειρότητα
Ο κ. Γεωργίου εξηγεί πως η μεταρρύθμιση επέφερε νέα δεδομένα στους Δήμους, οι οποίοι καλούνται να διαχειριστούν προβλήματα που προέκυψαν από βιαστικές διαδικασίες. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα που έφερε στο προσκήνιο είναι η μεταφορά της αδειοδότησης στους Επαρχιακούς Οργανισμούς Αυτοδιοίκησης (ΕΟΑ), που πραγματοποιήθηκε χωρίς την απαραίτητη προετοιμασία, με συνέπεια να επηρεαστεί αρνητικά η εξυπηρέτηση των πολιτών και η ομαλή ροή των διαδικασιών. Αν και αυτή η αλλαγή δεν περιλαμβανόταν στο αρχικό σχέδιο και νομοσχέδιο, σήμερα οι Δήμοι πρέπει να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί εξαιτίας της.
Ο Δήμαρχος υπογραμμίζει ότι πολλές από τις νέες αρμοδιότητες των Δήμων δεν κοστολογήθηκαν ορθά, γεγονός που έχει δημιουργήσει σοβαρά εμπόδια. Αν και υπήρχε προθεσμία προσαρμογής 2,5 ετών, ο χρόνος αυτός φαίνεται ότι δεν αξιοποιήθηκε επαρκώς. Σύμφωνα με τον κ. Γεωργίου, πολλές διαδικασίες θα έπρεπε να είναι έτοιμες πιο νωρίς, όπως η στελέχωση υπηρεσιών, η ανάπτυξη ιστοσελίδων, η διαδικασία έκδοσης μπλοκ αποδείξεων, η έγκριση των ονομάτων των νέων δήμων και πολλά άλλα.
«Πολλά θα μπορούσαν να είχαν γίνει νωρίτερα», δήλωσε ο κ. Γεωργίου, σημειώνοντας πως η 1η Ιουλίου 2024 βρήκε τους Δήμους απροετοίμαστους σε διάφορα επίπεδα.
Σύμφωνα με τον Δήμαρχο Κουρίου, καθυστερήσεις σημειώθηκαν και στην αποστολή του πρότυπου προϋπολογισμού. Παρά το γεγονός ότι η προθεσμία κατάθεσης των προϋπολογισμών από τους Δήμους έληγε στα τέλη Οκτωβρίου, το πρότυπο εστάλη λίγες μόλις μέρες πριν από την προθεσμία, προκαλώντας καθυστερήσεις στην υποβολή τους και δυσκολεύοντας τον προγραμματισμό των τοπικών αρχών.
Ευθύνες και προβλήματα συντονισμού
Σύμφωνα με τον κ. Γεωργίου, αρκετές αλλαγές εξαρτώνταν από το Υπουργείο Εσωτερικών, το οποίο δεν ανταποκρίθηκε έγκαιρα. Για παράδειγμα, η έγκριση των οργανογραμμάτων καθυστέρησε μέχρι τον Φεβρουάριο του 2024, αν και είχαν υποβληθεί από τον Ιούλιο του 2023. Αυτό καθυστέρησε τη μετάβαση στα νέα δεδομένα, αυξάνοντας την πίεση στους Δήμους.
«Ήταν πολλά τα ζητήματα… η εγγραφή στο ΦΠΑ, στις κοινωνικές ασφαλίσεις, το άνοιγμα νέων λογαριασμών… στις 1 Ιουλίου 2024 έπρεπε όλα αυτά να είναι έτοιμα για να γίνουν οι πληρωμές του προσωπικού μέχρι τις 30 Ιουλίου», εξήγησε ο κ. Γεωργίου, ξεκαθαρίζοντας ότι ο Δήμος Κουρίου δεν αποτελεί συνέχεια καμίας παλιάς οντότητας, αλλά πρόκειται για έναν καινούργιο Δήμο στον οποίο μεταφέρθηκαν μόνο οι υποχρεώσεις των παλιών Δήμων.
Εξαιτίας αυτών των προβλημάτων, το Δημοτικό Συμβούλιο στήριξε την πρόταση του Δημάρχου για προσωρινό κλείσιμο του Δήμου Κουρίου τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 2024 για το κοινό, ώστε να ολοκληρωθούν οι εκκρεμότητες. Τελικά, ο Δήμος λειτούργησε κανονικά από τον Σεπτέμβριο.
Περιορισμένη αυτονομία
Ένας από τους βασικούς στόχους της μεταρρύθμισης ήταν η ενίσχυση της αυτονομίας των Δήμων, κάτι που σύμφωνα και με τα λεγόμενα του Δημάρχου Κουρίου, δεν φαίνεται να επιτυγχάνεται πλήρως. Παρά το γεγονός ότι η νομοθεσία επιτρέπει στους Δήμους να ελέγχουν το 40% του προσωπικού τους, η μη τροποποίηση του νόμου περί αποπαγοποίησης δεν επιτρέπει την πρόσληψη μόνιμου προσωπικού, δημιουργώντας προβλήματα στην οργάνωση και τη διαχείριση των νέων αρμοδιοτήτων. Οι θέσεις του εργατικού προσωπικού ωστόσο εξαιρούνται, και ο Δήμος Κουρίου έχει ήδη ξεκινήσει τη διαδικασία στελέχωσης σε αυτόν τον τομέα.
Η μη τροποποίηση του Περί Αποπαγοποίησης Νόμου προκαλεί σοβαρά προβλήματα και στον τομέα του εσωτερικού ελέγχου. Παρά την πρόβλεψη για εσωτερικό ελεγκτή σε κάθε Δήμο, η αδυναμία πρόσληψης μόνιμου προσωπικού καθιστά αδύνατη την εφαρμογή αυτής της διάταξης. Ως αποτέλεσμα, οι Δήμοι αδυνατούν να ελέγξουν επαρκώς τα οικονομικά τους και τις διαδικασίες τους, κάτι που εμποδίζει τη διαφάνεια και τον ορθό έλεγχο της λειτουργίας τους.
Η Ένωση Δήμων έφερε το ζήτημα ενώπιον του Υπουργού Εσωτερικών και του Προέδρου της Δημοκρατίας, οι οποίοι δεσμεύτηκαν να ανοίξουν τις θέσεις για έναν χρόνο. Αυτό όμως είναι κάτι που δεν ικανοποιεί τους Δήμους, με τον κ. Γεωργίου να εξηγεί ότι χρειάζεται πλήρη αυτονομία στην πρόσληψη προσωπικού, με δυνατότητα υπέρβασης του 40% μόνο με έγκριση του Υπουργείου σε ειδικές περιπτώσεις.
Προκλήσεις στη χρηματοδότηση
Ο Δήμαρχος Κουρίου αναφέρθηκε στην έλλειψη επαρκούς χρηματοδότησης, εξηγώντας πως πολλές αρμοδιότητες μεταφέρθηκαν στους Δήμους, χωρίς όμως να συνοδεύονται από τα αντίστοιχα κονδύλια.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η μεταφορά της ευθύνης για τη συντήρηση δρόμων πρωταρχικής σημασίας, αρμοδιότητα που μέχρι την 1η Ιουλίου 2024 ανήκε στο Τμήμα Δημοσίων Έργων. Εκτός από το γεγονός ότι το σχετικό κονδύλι δεν έχει ακόμη μεταφερθεί στους Δήμους, γεγονός που δημιουργεί προβλήματα στη ρευστότητα των ταμείων τους, ανακύπτει επίσης ζήτημα και με το συνολικό ποσό που προβλέφθηκε από την Κυβέρνηση, το οποίο ανέρχεται σε τρία εκατομμύρια ευρώ για ολόκληρη την Κύπρο.
Σύμφωνα με τον κ. Γεωργίου, η Ένωση Δήμων θεωρεί το ποσό αυτό ανεπαρκές, καθώς οι δικές της εκτιμήσεις υποδεικνύουν ότι το ποσό θα έπρεπε να ανέρχεται τουλάχιστον σε 10 έως 13 εκατομμύρια ευρώ.
Ο Δήμαρχος Κουρίου έθιξε επίσης το ζήτημα της δημοτικής αστυνομίας. Όπως εξήγησε, χωρίς τη λειτουργία δημοτικής αστυνομίας, οι Δήμοι δεν διαθέτουν τον κατάλληλο μηχανισμό για την εφαρμογή των νέων αρμοδιοτήτων τους, όπως η ρύθμιση της κυκλοφορίας και η διατήρηση της τάξης στους δρόμους. Αυτό θα αναγκάσει τους Δήμους να προσλάβουν προσωρινά τροχονόμους, καθυστερώντας την πλήρη λειτουργία της δημοτικής αστυνομίας, η οποία θα μπορούσε να επιλύσει προβλήματα προς όφελος τόσο των Δήμων όσο και του κράτους.
Προβλήματα φαίνεται να ανακύπτουν και στο θέμα της φορολογίας, καθώς το Τμήμα Φορολογίας απαιτεί πλέον από τους Δήμους να καταβάλλουν φόρο ακίνητης ιδιοκτησίας για τα ακίνητα που κατέχουν. Το επιχείρημα πίσω από αυτή την απαίτηση είναι ότι οι Δήμοι δεν αποτελούν μέρος του κεντρικού κράτους και θεωρούνται ανεξάρτητες οντότητες. Ο κ. Γεωργίου χαρακτήρισε αυτή την απαίτηση απαράδεκτη και ανέφερε ότι χρειάζεται άμεση επίλυση.
Πρόταση για «Council Tax»
Ο Δήμαρχος Κουρίου προτείνει την εισαγωγή μιας νέας μορφής φορολόγησης, παρόμοιας με το «Council Tax» που εφαρμόζεται στο Ηνωμένο Βασίλειο, ώστε οι πολίτες να συνεισφέρουν για τις τοπικές υπηρεσίες που απολαμβάνουν. Πρόκειται για φόρο που επιβάλλεται σε κατοικίες στη Βρετανία και χρηματοδοτεί τοπικές υπηρεσίες όπως η αποκομιδή απορριμμάτων, η εκπαίδευση, η κοινωνική πρόνοια, η συντήρηση δημόσιων χώρων και άλλες απαραίτητες παροχές. Ο φόρος επιβάλλεται σε κάθε κατοικία και το ποσό καθορίζεται με βάση την αξία της ιδιοκτησίας, την τοποθεσία και την κατηγορία της (π.χ., διαμέρισμα, μονοκατοικία). Αποτελεί μια σημαντική πηγή εσόδων για τις τοπικές αρχές, υποστηρίζοντας τις τοπικές υπηρεσίες και έργα υποδομής.
Ο κ. Γεωργίου εξήγησε ότι μια τέτοια φορολογία θα επιτρέψει στους Δήμους να ενισχύσουν τις υποδομές τους και να βελτιώσουν τις υπηρεσίες που προσφέρουν στους πολίτες. Στόχος είναι η απλοποίηση των ειδών φορολογίας και όχι κατ’ ανάγκη η μείωση του συνολικού ποσού που καταβάλλουν οι πολίτες.
«Αν θέλουμε να έχουμε κοινωνίες αντάξιες του ευρωπαϊκού επιπέδου, πρέπει να πληρώνουμε αντίστοιχα», ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Γεωργίου. «Στην Κύπρο δεν υπάρχει τέλος καθαριότητας ούτε φόρος για τη συντήρηση των χώρων πρασίνου. Οι εισφορές για τα απορρίμματα είναι ανταποδοτικές… Δεν μπορούμε να απαιτούμε υπηρεσίες που δεν χρηματοδοτούμε». Ο Δήμος Κουρίου, σύμφωνα με τον κ. Γεωργίου, είναι έτοιμος να προτείνει συγκεκριμένα μέτρα προς αυτή την κατεύθυνση, εφόσον δοθεί η δυνατότητα εφαρμογής τους.
Αναβολή του προγράμματος «Πληρώνω όσο Πετώ»
Η έναρξη του προγράμματος «Πληρώνω όσο Πετώ» αναβάλλεται για την 1η Ιανουαρίου 2026, καθώς η κρατική υποδομή δεν είναι έτοιμη για την παραλαβή οργανικών αποβλήτων. Παρά την καθυστέρηση, ο κ. Γεωργίου ανέφερε ότι ο Δήμος Κουρίου σχεδιάζει την εφαρμογή του προγράμματος μέσω προπληρωμένων κάδων, προωθώντας έτσι την ανακύκλωση.
Μέσω της πλατφόρμας Ecofy, οι δημότες θα ενημερώνονται σε πραγματικό χρόνο για το κόστος των αποβλήτων τους, επιτρέποντας στον Δήμο να εξοικονομεί χρόνο, καθώς η αποκομιδή θα γίνεται μόνο από γεμάτους κάδους. Παράλληλα, όπως εξήγησε ο Δήμαρχος Κουρίου, το πρόγραμμα θα επιτρέπει την εφαρμογή κοινωνικής πολιτικής, με επιβραβεύσεις για τους δημότες που συμμετέχουν ενεργά στην ανακύκλωση.
Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο Δήμος Κουρίου, όπως και άλλοι Δήμοι, αναδεικνύουν την ανάγκη για μια ισχυρή και επαρκώς χρηματοδοτούμενη τοπική αυτοδιοίκηση, ικανή να ανταποκριθεί στις νέες αρμοδιότητές της. Ο κ. Γεωργίου τονίζει ότι χωρίς κρατική υποστήριξη και τους αναγκαίους πόρους, η επίτευξη των στόχων για μια σύγχρονη και αποτελεσματική τοπική διακυβέρνηση παραμένει δύσκολη.
