Η Ατζέντα 2030 των Ηνωμένων Εθνών και οι 17 Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης (Sustainable Development Goals – SDGs) συνιστούν ένα καθολικό πλαίσιο προσανατολισμένο στη μετάβαση προς κοινωνίες πιο δίκαιες, βιώσιμες και ανθεκτικές. Η υλοποίησή τους δεν εξαρτάται αποκλειστικά από τη δράση των κυβερνήσεων, αλλά απαιτεί τη συμμετοχή των πολιτικών κομμάτων, των θεσμών τοπικής αυτοδιοίκησης και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών. Στο πλαίσιο αυτό, το Κίνημα Οικολόγων – Συνεργασία Πολιτών, ως πολιτικός φορέας με προγραμματική συνοχή, οικολογική τεκμηρίωση και πολυεπίπεδη δράση, μπορεί να διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο στη διαμόρφωση ενός θεσμικού οικοσυστήματος που ενσωματώνει, παρακολουθεί και ενισχύει την πρόοδο προς την υλοποίηση των SDGs στην Κυπριακή Δημοκρατία. Το άρθρο εξετάζει συστηματικά τις θεματικές παρεμβάσεις του Κινήματος υπό το πρίσμα των τριών πυλώνων της Ατζέντας 2030 – περιβαλλοντική βιωσιμότητα, κοινωνική συνοχή και οικονομικός μετασχηματισμός – και διατυπώνει προτάσεις για την ενδυνάμωση του θεσμικού του ρόλου ως πολιτικού εκφραστή της βιώσιμης ανάπτυξης.
1. Η Ατζέντα 2030 και ο Πολιτικός Ρόλος των Πράσινων Κινημάτων
Η Ατζέντα 2030 αποτελεί το πλέον συνεκτικό και ολιστικό διεθνές πλαίσιο για την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης, επιδιώκοντας την επίτευξη ισορροπίας μεταξύ των περιβαλλοντικών, κοινωνικών και οικονομικών αναγκών μέσω 17 συναρθρωμένων στόχων και 169 επιμέρους δεικτών. Η επιτυχής ενσωμάτωσή τους προϋποθέτει θεσμική καινοτομία, ενεργό συμμετοχή πολιτών και υπερκομματική προσέγγιση πολιτικής εφαρμογής.
Η πολιτική επιστήμη αναγνωρίζει τον κρίσιμο ρόλο που δύνανται να διαδραματίσουν τα πράσινα κόμματα, όχι μόνο ως εκφραστές περιβαλλοντικής αγωνίας, αλλά ως φορείς αναστοχαστικής διακυβέρνησης και διατομεακής πολιτικής δράσης. Το Κίνημα Οικολόγων – Συνεργασία Πολιτών συγκεντρώνει χαρακτηριστικά που του επιτρέπουν να μετεξελιχθεί σε θεσμικό δρών της βιώσιμης ανασυγκρότησης της κυπριακής πολιτικής, με ενσωμάτωση των SDGs στις στρατηγικές τοπικής και εθνικής πολιτικής.
2. Περιβαλλοντική Βιωσιμότητα: Πολιτική Πρωτοβουλία και Εφαρμοσμένη Παρέμβαση
Η περιβαλλοντική διάσταση της βιώσιμης ανάπτυξης, όπως αποτυπώνεται στους Στόχους 6 (καθαρό νερό), 7 (καθαρή ενέργεια), 12 (υπεύθυνη κατανάλωση), 13 (κλιματική δράση), 14 (θαλάσσια οικοσυστήματα) και 15 (χερσαία οικοσυστήματα), παραμένει ο πυρήνας της πολιτικής ταυτότητας του Κινήματος.
Επιπλέον, η εμπλοκή του Κινήματος στις διαβουλεύσεις για την ενεργειακή δημοκρατία, η υποστήριξη των ενεργειακών κοινοτήτων –αν και δεν έχουν ακόμη συγκροτηθεί επίσημα- και οι παρεμβάσεις υπέρ της αποκεντρωμένης παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας υποστηρίζουν ενεργά τον SDG 7. Οι αντιδράσεις του απέναντι σε πολιτικές που θέτουν σε κίνδυνο ευαίσθητα οικοσυστήματα (π.χ. η επέκταση της αστικοποίησης στην προστατευόμενη περιοχή του Ακάμα ή η υποβάθμιση ακτών λόγω τουριστικής ανάπτυξης) καταδεικνύουν την προσήλωσή του στις αρχές της πρόληψης, της προφύλαξης και της θεσμικής λογοδοσίας.
3. Κοινωνική Δικαιοσύνη και Ενίσχυση της Πολιτικής Συμμετοχής
Οι Στόχοι κοινωνικής δικαιοσύνης και δημοκρατικής διακυβέρνησης (SDGs 1, 3, 4, 5, 10, 11, 16) απαιτούν μια συνεκτική στρατηγική που ενσωματώνει πολιτικές κατά των ανισοτήτων, για την ενίσχυση των ευάλωτων ομάδων, τη θεσμική διαφάνεια και τη συμμετοχική διακυβέρνηση.
Η πολιτική του Κινήματος στον τομέα της κοινωνικής δικαιοσύνης και συμμετοχικής διακυβέρνησης είναι πολυδιάστατη και συνδέεται άμεσα με θεμελιώδεις στόχους της Ατζέντας 2030. Η στήριξη πρωτοβουλιών για την προστασία της πρώτης κατοικίας εντάσσεται σε ένα πλαίσιο κοινωνικά προσανατολισμένης πολιτικής πρόνοιας, η οποία ενισχύει τόσο τον Στόχο 1 (εξάλειψη της φτώχειας) όσο και τον Στόχο 11 (βιώσιμες πόλεις και κοινότητες). Παράλληλα, η δημόσια παρέμβαση του Κινήματος ενάντια σε φαινόμενα θεσμικής διαφθοράς, καθώς και η έμφαση στην ενίσχυση μηχανισμών διαφάνειας, όπως οι συμμετοχικοί προϋπολογισμοί και οι δημόσιοι απολογισμοί, αποτελούν απτές συμβολές στην υλοποίηση του Στόχου 16 (ειρηνική και χωρίς αποκλεισμούς κοινωνία με ισχυρούς θεσμούς). Επιπλέον, η ενεργή προώθηση της συμμετοχής των γυναικών στην πολιτική ζωή, μέσω υποψηφιοτήτων και παρεμβάσεων στο δημόσιο λόγο, ευθυγραμμίζεται με τον Στόχο 5 (ισότητα των φύλων), ενώ οι ποικίλες δράσεις περιβαλλοντικής εκπαίδευσης σε σχολεία και κοινότητες ενδυναμώνουν την πολιτική διάσταση του Στόχου 4 (ποιοτική εκπαίδευση), ενισχύοντας τη σύνδεση μεταξύ γνώσης, ευαισθητοποίησης και συμμετοχής.
4. Οικονομική Μετάβαση, Καινοτομία και Διακρατικές Συνεργασίες
Η μετάβαση σε ένα οικονομικό μοντέλο που συνδυάζει αξιοπρεπή εργασία, καινοτομία και περιβαλλοντική υπευθυνότητα προϋποθέτει πολιτικές για τον SDG 8 (ανάπτυξη), τον SDG 9 (υποδομές και καινοτομία) και τον SDG 17 (συνεργασίες για τους στόχους).
Το Κίνημα Οικολόγων-Συνεργασία Πολιτών προωθεί εναλλακτικά αναπτυξιακά μοντέλα που στηρίζονται στην υποστήριξη παραγωγικών μονάδων κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας (βιοκαλλιέργειες, μικρές μεταποιητικές επιχειρήσεις, ενεργειακοί συνεταιρισμοί); τη συμμετοχή σε ευρωπαϊκά ερευνητικά και αναπτυξιακά έργα, που ενδυναμώνουν την ικανότητα παραγωγής τεκμηριωμένων πολιτικών και τεχνολογικής καινοτομίας και την εστίαση σε λύσεις χαμηλού περιβαλλοντικού αποτυπώματος, με αξιοποίηση έξυπνων τεχνολογιών για τον αστικό σχεδιασμό, τη διαχείριση απορριμμάτων και την ενεργειακή αποδοτικότητα.
Θεσμικές Προτάσεις Πολιτικής
Η συμβολή του Κινήματος Οικολόγων – Συνεργασία Πολιτών στη διάχυση των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης είναι πολύπλευρη και θεσμικά ώριμη. Ωστόσο, η καθολική ενσωμάτωσή τους στην εθνική πολιτική στρατηγική προϋποθέτει τη θεσμική του ενίσχυση και την αναβάθμιση του πολιτικού του ρόλου.
Προτείνεται η υιοθέτηση ενός συνόλου θεσμικών και πολιτικών παρεμβάσεων που θα ενισχύσουν τη στρατηγική ενσωμάτωση των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης στο έργο του Κινήματος Οικολόγων – Συνεργασία Πολιτών. Πρώτον, είναι απαραίτητη η ενσωμάτωση των SDGs σε όλα τα πολιτικά και προγραμματικά κείμενα του Κινήματος, με σαφή και τεκμηριωμένη αντιστοίχιση των προτεινόμενων δράσεων με τους αντίστοιχους στόχους. Δεύτερον, κρίνεται σκόπιμη η ίδρυση Τοπικών Παρατηρητηρίων Βιωσιμότητας, τα οποία θα λειτουργούν ως πολυσυμμετοχικές δομές παρακολούθησης και αξιολόγησης της προόδου, σε συνεργασία με πανεπιστήμια, οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης και ενεργούς πολίτες. Τρίτον, προτείνεται η ανάπτυξη εργαλείων πολιτικής λογοδοσίας, όπως συμμετοχικοί προϋπολογισμοί, ψηφιακές πλατφόρμες αξιολόγησης έργων και θεσμικές διαδικασίες διαβούλευσης, προκειμένου να διασφαλιστεί η διαφάνεια και η κοινωνική νομιμοποίηση των πολιτικών παρεμβάσεων. Τέλος, η καθιέρωση ενός ετήσιου «Δείκτη Βιωσιμότητας» ανά δήμο, σε συνεργασία με ανεξάρτητες επιστημονικές επιτροπές, θα μπορούσε να λειτουργήσει ως μηχανισμός αποτίμησης της τοπικής προόδου και ως εργαλείο τεκμηριωμένης λήψης αποφάσεων στο πεδίο της βιώσιμης διακυβέρνησης.
Σε μια περίοδο παγκόσμιων κρίσεων και πολιτικής ρευστότητας, το Κίνημα Οικολόγων – Συνεργασία Πολιτών έχει τη δυνατότητα να καταστεί όχι απλώς υπερασπιστής των στόχων της Ατζέντας 2030, αλλά και φορέας θεσμικής και πολιτικής ανανέωσης, προσφέροντας ένα αξιόπιστο και τεκμηριωμένο υπόδειγμα βιώσιμης διακυβέρνησης για την Κύπρο.
Κατερίνα Χατζηστυλλή
Αντιπρόεδρος Α’, Κινήματος Οικολόγων – Συνεργασία Πολιτών
Δημοτική Σύμβουλος Δήμου Στροβόλου
Ίδρυμα Universitas (Διευθύντρια)
