Της Αντωνίας Λαμπράκη
Ήταν μικρό παιδί του Δημοτικού κατά την τουρκική εισβολή. Στις 19 Αυγούστου του 1974 είδε τον τουρκικό στρατό να μπαίνει στο χωριό του.
Μπροστά στα μάτια του Τούρκοι στρατιώτες συνοδευόμενοι από Τουρκοκύπριους συντοπίτες μας πήραν αιχμάλωτο τον πατέρα του και άλλους οκτώ συγχωριανούς του. Νέος άνδρας μόλις 36 χρόνων ο πατέρας. Ήταν η τελευταία φορά που τον αντίκρυσε. Για 33 χρόνια βρισκόταν στους καταλόγους των αγνοουμένων. Η μητέρα και τα αδέλφια του έζησαν το δράμα της απώλειας. Τα οστά του πατέρα βρέθηκαν σε ομαδικό τάφο το 2006 και στις 14 Ιουλίου 2007 η οικογένεια τον αποχαιρέτησε.
Μετά την τουρκική εισβολή ο Παναγιώτης παρέμεινε εγκλωβισμένος, όπως και οι συγχωριανοί του. Υπό τουρκική κατοχή για ένα χρόνο.
Στις 28 Ιουνίου του 1975, στο πλαίσιο της ανταλλαγής πληθυσμών εκδιώχθηκε από το χωριό του, ήρθε στις ελεύθερες περιοχές. Στο χωριό του μεταφέρθηκαν Τ/κ προερχόμενοι από τα Κόκκινα.
Σήμερα ο Παναγιώτης Χατζηπαντελής διανύει τη δεύτερη θητεία ως κοινοτάρχης της Γιαλούσας.
Ενόψει των τραγικών επετείων του πραξικοπήματος και της εισβολής είχαμε μια ενδιαφέρουσα συνομιλία με τον κ. Χατζηπαντελή, ο οποίος μοιράστηκε μαζί μας τις σκέψεις και τις ανησυχίες του για το αύριο.
Τι σημαίνει να είστε κοινοτάρχης κατεχόμενης κοινότητας;
Ευθύνη, χρέος και πρόκληση. Μεγάλη τιμή που με εμπιστεύτηκαν οι συγχωριανοί μου. Οι συγχωριανοί μου αριθμούν 10.000 και πλέον και είναι διασκορπισμένοι σε όλες τις επαρχίες της Κύπρου και σε όλο των κόσμο, Αμερική, Αγγλία, Ελλάδα, κ.λπ.
Επισκέπτεστε το κατεχόμενο χωριό σας;
Βεβαίως, πηγαίνω πολύ συχνά. Εκεί είναι οι ρίζες μου, στη Γιαλούσα άφησα τις παιδικές μου αναμνήσεις. Στο σπίτι μου μένει οικογένεια από τα Κόκκινα. Είναι με πόνο ψυχής που βλέπω τα δωμάτια μας, τα έπιπλα, προίκα της μάνας μου. Αναγνωρίζει η οικογένεια ότι το σπίτι δεν είναι δικό της. Νομίζω ότι και αυτοί οι άνθρωποι θέλουν να επιστρέψουν στο χωριό τους.
Πηγαίνω στη Γιαλούσα με την οικογένειά μου. Έχουμε υποχρέωση να κρατήσουμε τη μνήμη ζωντανή. Τα παιδιά μου θέλω να γνωρίσουν την κατεχόμενη γη μας, να δεθούν με αυτή. Διότι αν γνωρίζει η νέα γενιά θα υπάρχει ελπίδα….
Γι’ αυτό και παροτρύνω τον κόσμο να πηγαίνει στα χωριά μας. Πιστεύω ότι τόσο οι πρόσφυγες όσο και οι μη πρόσφυγες έχουμε υποχρέωση να επισκεπτόμαστε τους κατεχόμενους τόπους μας. Μόνο με αυτό τον τρόπο θα κρατήσουμε ζωντανή τη μνήμη και τον πόθο της επιστροφής στην γη των πατέρων μας.
Τι νοσταλγείτε περισσότερο;
Τη θάλασσα της Γιαλούσας. Είναι πανέμορφη. Το πράσινο του βουνού δένει με το γαλάζιο. Κάποιος που δεν έχει κολυμπήσει σε αυτή τη θάλασσα δεν μπορεί να αντιληφθεί το μέγεθος της φυσικής ομορφιάς της. Το νερό αφήνει μια γλυκάδα στην επιδερμίδα. Δεν ξεπλένομαι αμέσως, μένω ώρες με το θαλασσινό νερό. Θέλω να νοιώθω τη γλυκάδα της θάλασσας της Γιαλούσας.
Έχετε σχέσεις με εκπροσώπους του κατοχικού στρατού;
Οι κατοχικές αρχές με αναγνωρίζουν ως κοινοτάρχη της κοινότητας Γιαλουσιτών και αυτό είναι σημαντικό. Έχω επαφές και συνεργασία με τις «τοπικές αρχές», αλλιώς δεν θα έχω τη δυνατότητα να προωθήσω κάποια έργα που θέλουμε να κάνουμε. Η αλήθεια είναι ότι βρήκα ανταπόκριση και συνεργασία από μέρους τους. Καταφέραμε να εξασφαλίσουμε άδειες να λειτουργούμε τις εκκλησίες μας στις γιορτές του Αγίου Θύρσου και του Αρχαγγέλου Μιχαήλ.
Με δική μου πρωτοβουλία και σε στενή συνεργασία με τον επίσκοπο Καρπασίας, Χριστοφόρο, η Γιαλούσα είναι η έδρα του, εξασφαλίσαμε άδεια και θα επιδιορθώσουμε την εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ.
Πώς βλέπετε το μέλλον;
Ανησυχώ. Έχουν παγιωθεί πραγματικότητες επί του εδάφους. Η Γιαλούσα αναπτύσσεται οικοδομικά, κτίζονται εξοχικά, κατασκευάστηκε μαρίνα ελλιμενισμού. Στο κέντρο του χωριού ανεγέρθηκε τζαμί. Η θέα του με πληγώνει, με πικραίνει. Γιατί φτάσαμε σε αυτή την κατάσταση να πηγαίνουμε επισκέπτες στα χωριά μας;
Έφυγαν οι γονείς μας, μείναμε εμείς, η γενιά του πολέμου που έχουμε βιώματα και θύμησες. Ανησυχώ για τα παιδιά μας, Φθίνει το ενδιαφέρον, το βλέπω.
Στην πρώτη λειτουργία το 2015 της εκκλησίας του Αρχαγγέλου Μιχαήλ ήταν συγκινητικό το ενδιαφέρον των συγχωριανών μου. Συνολικά 1500 Γιαλουσίτες, οικογένειες με παιδιά συμμετείχαν. Έκτοτε, χρόνο με τον χρόνο υποχωρεί το ενδιαφέρον. Ίσως, είναι δικαιολογημένη η κόπωση του προσφυγικού κόσμου, όπως και η απογοήτευση.
Εκτιμάτε ότι στο προσεχές μέλλον μπορεί να επιτευχθεί λύση του Κυπριακού;
Θέλω να είμαι αισιόδοξος. Θέλω να ελπίζω σε πιο φωτεινές ημέρες για τα παιδιά μας. Πιστεύω ότι αυτό που χρειάζεται είναι μια σπίθα και ο κόσμος θα αφυπνιστεί από την αδράνεια. Εμπιστεύομαι την κρίση του κόσμου.
Θα επιστρέφατε στη Γιαλούσα υπό τουρκική διοίκηση;
Δεν θα είχα κανένα πρόβλημα να επιστέψω και να ζήσω οπουδήποτε στην Κύπρο νοουμένου ότι οι ευρωπαϊκές αρχές και αξίες εφαρμοστούν σε όλη την Κύπρο και για όλους. Νοουμένου ότι θα διασφαλίζονταν και θα γίνονταν σεβαστά όλα τα δικαιώματα και βασικές ελευθερίες διακίνησης και ασφάλειας. Θεωρώ όμως, και πρέπει αυτό να το πω ότι, η Καρπασία λόγω της παρουσίας και των εγκλωβισμένων που έμειναν εκεί και αποτελούν την ζωντανή παρουσία του ελληνισμού στην περιοχή, θα πρέπει να τεθεί κάτω από ελληνοκυπριακή διοίκηση δικαιώνοντας έτσι αυτούς τους ανθρώπους.
Πιστεύω στη συνύπαρξη Ε/κ και Τ/κ αφού έχουμε κοινή πατρίδα. Οφείλουμε να βρούμε τρόπο όπως και στο παρελθόν να ζήσουμε μαζί. Μεσολάβησε πόλεμος και θάνατος, αλλά έχουμε υποχρέωση στον τόπο μας να αναζητήσουμε λύσεις. Η λύση της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας βασισμένη στις ευρωπαϊκές αρχές και αξίες μπορεί να επανενώσει την πατρίδα μας. Ας μην επιτρέψουμε να μοιραστεί το νησί μας.
Η διάνοιξη των οδοφραγμάτων λειτούργησε καταλυτικά. Οι δίαυλοι επικοινωνίας και επαφής που δημιουργήθηκαν τα τελευταία χρόνια λειτουργούν θετικά, κατά την άποψή μου.
Η Πολιτεία έπραξε το καθήκον της απέναντι στον προσφυγικό κόσμο;
Όχι. Δυστυχώς, η Πολιτεία διαχρονικά δεν έπραξε το καθήκον της απέναντι στον προσφυγικό κόσμο. Σχεδόν μισό αιώνα μετά την τουρκική εισβολή οι πρόσφυγες παραμένουν πολίτες δεύτερης κατηγορίας στον τόπο μας. Υπάρχουν αδικίες και στρεβλώσεις σε βάρος του προσφυγικού κόσμου, όλοι το γνωρίζουν, τα κόμματα και οι κυβερνήσεις. Δεν μερίμνησαν να ανορθώσουν την αξιοπρέπεια και την περηφάνεια του πρόσφυγα. Η Πολιτεία έχει υποχρέωση να αναζητήσει τρόπους για να συνδέσει τον πρόσφυγα με την κατεχόμενη γη μας. Ορθά δινόταν μια οικονομική βοήθεια για σκοπούς στέγασης. Αυτή ήταν η προτεραιότητα τότε. Αλλά πέραν αυτής πώς υποστηρίχθηκε ο πρόσφυγας; Σίγουρα κάποιοι τακτοποιήθηκαν οικονομικά. Όμως, η πλειονότητα;
Μπορεί να ακούγεται κάπως, αλλά οι κυβερνήσεις στηρίζουν τον γεωργικό κόσμο στην ανομβρία και στην πολυομβρία, τον επιχειρηματικό κόσμο σε δύσκολες στιγμές, και ορθά γίνεται. Ο πρόσφυγας όμως, πώς στηρίχθηκε;
Ποιες δράσεις αναπτύσσει η κοινότητα για να φέρει κοντά τους κατοίκους;
Ως Κοινοτικό Συμβούλιο και σε συνεργασία με άλλα οργανωμένα σύνολα της κοινότητας μας έχουμε θεσμοθετήσει κάποιες εκδηλώσεις, όπως εσπερινούς και λειτουργίες των αγίων του χωριού, ετήσιες συνεστιάσεις και φιλανθρωπικές αγορές, μνημόσυνα των ηρώων μας και γενικά εκδηλώσεις για να φέρνουμε κοντά τους χωριανούς και να κρατούμε ζωντανή τον πόθο της επιστροφής.
Με την χρήση της τεχνολογίας κρατούμε επαφή με τους χωριανούς ενημερώνοντας τους για κάθε δραστηριότητα που κάνουμε, ακόμη και για το ποιος παντρεύεται, ποιος πεθαίνει κ.α.
Έχουμε καταφέρει μέσω της τεχνολογίας να επικοινωνούμε και με τους απόδημους Γιαλουσίτες και να τους κάνουμε πλέον κοινωνούς των θεμάτων που συμβαίνουν στην Κύπρο και να τους φέρνουμε σε επαφή με τις οικογένειές τους, με χωριανούς, γείτονες, συμμαθητές και φίλους.
