Γράφει ο Νίκος Γ. Σύκας
Θέλουμε μια Ευρώπη που θα ενισχύσει τη θέση της ως ηγέτιδα στην καινοτομία σε διεθνές επίπεδο, προάγοντας το συγκερασμό
της επιχειρηματικής, της κοινωνικής και της περιβαλλοντικής καινοτομίας.
Στη δίνη των πολλαπλών προκλήσεων, των ραγδαίων αλλαγών, του έντονου ανταγωνισμού, της πολυπλοκότητας, της αβεβαιότητας, των ασύμμετρων κινδύνων, των καταστροφικών ρίσκων και των χιλιάδων προβλέψιμων και τυχαίων εμποδίων που πρέπει να ξεπεραστούν, ποσοστό πέραν του 98% των νέων καινοτομιών/Startups –σε παγκόσμιο επίπεδο– αποτυγχάνουν να γίνουν βιώσιμες. Πέραν του γόνιμου οικοσυστήματος καινοτομίας και της χρηματοδότησης, χρειάζονται τα κατάλληλα εργαλεία για εμβάθυνση της στρατηγικής και διεύρυνση της δημιουργικότητας.
Μετά από πολύχρονη έρευνα έχω αναπτύξει ένα νέο Υπόδειγμα Καινοτομίας το οποίο βοηθά τους Οργανισμούς να δημιουργούν πιο ανθεκτικές καινοτομίες. Η πρωτοποριακή αυτή μέθοδος ακολουθεί μια πιο ολιστική, πολυπαραμετρική προσέγγιση η οποία ταξινομεί, συνδυάζει και συνθέτει ιδέες, έννοιες, στοιχεία, χαρακτηριστικά και διακριτές ικανότητες από τους τέσσερεις βασικούς τύπους καινοτομίας: καινοτομία προϊόντος, καινοτομία διαδικασιών, οργανωσιακή καινοτομία, καινοτομία μάρκετινγκ. Η δημιουργική αυτή τεχνική πολλαπλασιάζει τους πιθανούς συνδυασμούς και αυξάνει τις δυνατότητες επίτευξης καινοτομικών αποτελεσμάτων.
Οι εναλλακτικές προτάσεις και επιλογές –οι νέες ιδέες και concepts– αξιολογούνται με βάση συγκεκριμένα δημιουργικά και στρατηγικά κριτήρια: αυθεντικότητα, μοναδικότητα, αντίκτυπος, ελαστικότητα, προσαρμοστικότητα, η ιδέα να είναι υλοποιήσιμη και εφαρμόσιμη, επεκτασιμότητα με προοπτική για διεθνές, ισχυρό αποτύπωμα, δημιουργία υψηλής προστιθέμενης αξίας και αμοιβαίου οφέλους, συγχρονισμός (timing), ύπαρξη αγοράς, ετοιμότητα πελατών, δημιουργία ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος, διαφοροποίηση, αποτελεσματικό branding, διαχείριση ρίσκου κ.ά.
Το πρότυπο «διεπιστημονικό» αυτό εργαλείο –τόσο το θεωρητικό πλαίσιο όσο και τα πεδία και οι τρόποι εφαρμογής του– παρουσιάζεται σε ένα Πρακτικό Οδηγό ο οποίος καθοδηγεί τους Οργανισμούς στο πώς να δημιουργούν εξαιρετικές ιδέες και να τις μετατρέπουν σε σημαντικές καινοτομίες. Το νέο Μοντέλο Καινοτομίας μπορεί να εφαρμοστεί σε όλους τους τομείς και κλίμακες: Πρόγραμμα «Ορίζοντας Ευρώπη», Δημόσιες Υπηρεσίες, Τοπική Αυτοδιοίκηση, Επιχειρήσεις, Branding, Αναπτυξιακή Μεταρρύθμιση, Εθνικό Σύστημα Ασφάλειας, Πολιτικό Μάρκετινγκ, μετατροπή της επιστημονικής γνώσης σε καινοτόμα και προϊόντα και υπηρεσίες κ.ά.
Πιο κάτω αναλύεται επιγραμματικά ο τρόπος εφαρμογής της επαναστατικής αυτής μεθόδου στην ανάπτυξη των Super-Startups, της νέας γενιάς νεοφυών επιχειρήσεων.
1. Εμβάθυνση της Στρατηγικής. Η δομή, ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός μιας νέας καινοτομίας, πρέπει να είναι τέτοιος που να παρέχει τη δυνατότητα τροποποίησης της έκθεσης (modify the exposure) σε πιθανούς κινδύνους ή/και ευκαιρίες. Ο στόχος είναι διπλός: Απ’ τη μια να ελαχιστοποιείται το ρίσκο και η ζημιά από αρνητικές ασυμμετρίες και απ’ την άλλη να μεγιστοποιείται το όφελος από θετικές ασυμμετρίες. Η διττή αυτή στρατηγική επιτρέπει στις καινοτομίες να αξιοποιούν το άγνωστο, την αβεβαιότητα, την αλλαγή, το χρόνο, τα τυχαία συμβάντα και τις νέες ευκαιρίες που προκύπτουν, ενώ ταυτόχρονα να αποφεύγουν πιθανούς κινδύνους, να ελαχιστοποιούν τα ρίσκα. Με τον τρόπο αυτό οι νέες καινοτομίες δεν είναι απλά ανθεκτικές (robust) αλλά γίνονται καλύτερες με το χρόνο, είναι «antifragile». Η θεωρία «Αntifragility» –παρουσιάστηκε από τον Nassim Taleb, τον κορυφαίο παγκοσμίως ειδικός στο Risk Management– μας επιτρέπει να ελαχιστοποιούμε την πιθανή ζημιά από αρνητικούς «Μαύρους Κύκνους» και να αξιοποιούμε τα οφέλη από θετικούς «Μαύρους Κύκνους».
Σύμφωνα με τον Nassim Taleb, ο «Μαύρος Κύκνος» συνιστά ένα απροσδόκητο γεγονός με τεράστιο αντίκτυπο, είτε αρνητικό είτε θετικό, που μπορεί να αλλάξει δραματικά τα δεδομένα. Υπάρχουν θετικοί «Μαύροι Κύκνοι» (ευκαιρίες) και αρνητικοί «Μαύροι Κύκνοι» (με καταστροφικές συνέπειες). Μια από τις ιδιότητες του «Μαύρου Κύκνου» είναι η ασυμμετρία στις συνέπειες – θετικές ή αρνητικές. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του «Μαύρου Κύκνου» είναι ο τεράστιος αντίκτυπος και οι πολύ σοβαρές συνέπειες που επιφέρει.
Ο νομπελίστας Daniel Kahneman μελέτησε και αποσαφήνισε τα είδη των παρερμηνειών της τυχαιότητας που τροφοδοτούν πολλές από τις συνηθισμένες πλάνες και τα σφάλματα στην εκτίμηση πιθανοτήτων, στη λήψη αποφάσεων και στη διαδικασία καινοτομίας. Είναι σημαντικό να διακρίνουμε ανάμεσα στα μοτίβα που έχουν νόημα –το πρώτο βήμα της διαίσθησης– και τα τυχαία μοτίβα.
2. Διεύρυνση της Δημιουργικότητας. Η Εννοιολογική Μεταφορά –μια από τις κύριες δημιουργικές τεχνικές στο νέο Μοντέλο Καινοτομίας– διευρύνει τις έννοιες, επεκτείνει τις σημασίες, μετατοπίζει τα όρια, οικοδομεί συσχετισμούς και αντιστοιχίες, συγκρίνει τον κόσμο που παρατηρούμε με ένα κόσμο που μπορούμε να φανταστούμε, δημιουργεί εναλλακτικά σενάρια, μεταφέρει το νόημα σε διαφορετικά πλαίσια και καταστάσεις. Ο δημιουργικός μηχανισμός της Μεταφοράς διαπερνά τα σύνορα μεταξύ των επιστημονικών πεδίων.
Με τη χρήση Μεταφορών και Αναλογιών μπορούμε να σπάσουμε μοτίβα, παγιωμένες αντιλήψεις και υπάρχοντες κανόνες, ανοίγοντας εντελώς νέα κανάλια και τρόπους σκέψεις και προσφέροντας δυνατές, ριζοσπαστικές λύσεις. Mε τη βοήθεια της Μεταφοράς μπορούμε να:
α) Επινοήσουμε νέες μεθόδους για το μετασχηματισμό των ακατέργαστων υλικών, τη μεταποίηση των προϊόντων και τον πολλαπλασιασμό της παραγόμενης αξίας (spillovers) και β) προβλέψουμε ή/και μεγιστοποιήσουμε τον αντίκτυπο μιας δράσης ή μιας πολιτικής δημιουργώντας και αξιολογώντας διαφορετικές επιλογές.
Οι Μεταφορές είναι το απόγειο της ικανότητάς μας για συμβολική σκέψη. Ένας τεράστιος αριθμός δημιουργικών ανακαλύψεων είναι αποτέλεσμα του αναλογικού τρόπου σκέψης. Ορισμένες από τις πιο δημιουργικές εξελίξεις προκύπτουν όταν μια ιδέα που δουλεύει καλά σε ένα τομέα μεταφυτεύεται σε άλλο τομέα. Στο βιβλίο τους Ο Μεταφορικός Λόγος οι George Lakoff και Mark Johnson, αναφέρουν ότι η καινοτομία δεν προκύπτει ως εκ θαύματος, δεν έρχεται από το πουθενά. Χτίζεται με τα εργαλεία της καθημερινής μεταφορικής σκέψης. Κάθε επιστημονική θεωρία δομείται από επιστήμονες – ανθρώπους που απαραίτητα χρησιμοποιούν τα εργαλεία του ανθρώπινου νου. Ένα από τα εργαλεία αυτά είναι η Εννοιολογική Μεταφορά.
Η Μεταφορά μπορεί να αποτελέσει ένα μοναδικό εργαλείο στο πλαίσιο της Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης, συμβάλλοντας στην ενοποίηση των πολλών και διαφορετικών επιστημονικών πεδίων και προωθώντας το δημιουργικό συγκερασμό του ψηφιακού με το φυσικό και το βιολογικό κόσμο. Η σύζευξη της Τεχνητής Νοημοσύνης με την Ανθρώπινη Δημιουργικότητα θα δώσει τη δυνατότητα στους Οργανισμούς να καινοτομούν σε πραγματικό χρόνο.
Ο Νίκος Γ. Σύκας είναι Σύμβουλος Στρατηγικής & Καινοτομίας
