Την ανάγκη εκσυγχρονισμού και μεταρρύθμισης της τοπικής αυτοδιοίκησης, εξήρε ο Πρόεδρος της Ένωσης Δήμων Αντρέας Βύρας στην Προσυνεδριακή Εκδήλωση ενόψει 9ου Παγκύπριου Συνεδρίου ΣΗΔΗΚΕΚ-ΠΕΟ
Αναμφίβολα, επεσήμανε, όλοι μας συμφωνούμε ότι αυτή η Μεταρρύθμιση χρειάζεται. “Η Τοπική Αυτοδιοίκηση στην Κύπρο έχει άμεση ανάγκη να εκσυγχρονιστεί, να ενισχυθεί και να καταστεί ένας πραγματικά αυτοδιοικητικός λειτουργικός μηχανισμός, μια αυτόνομη τοπική δημοκρατία, μια μικρή τοπική κυβέρνηση”.
Ο κ. Βύρας αναφέρθηκε στους τέσσερις βασικούς πυλώνες που είναι:
1. Διασφάλιση της διοικητικής αυτοτέλειας των Δήμων.
2. Διασφάλιση της οικονομικής αυτοτέλειας και βιωσιμότητας των Δήμων.
3. Μεταφορά νέων αρμοδιοτήτων στους Δήμους σε συνάρτηση με τη μεταφορά των ανάλογων οικονομικών πόρων από το Κράτος για την άσκησή τους από τους Δήμους.
4. Διασφάλιση της λειτουργικότητας και της πρακτικής εφαρμογής του νέου προτεινόμενου μοντέλου, σεβόμενοι τις τοπικές ιδιαιτερότητες και προνοώντας ένα επαρκή και περιεκτικό μεταβατικό στάδιο.
Σύμφωνα με τον κ. Βύρα, μεταρρυθμίζοντας το θεσμό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, πρέπει να επιτευχθεί η δημιουργία λειτουργικών υπηρεσιών, με το χαμηλότερο δυνατό κόστος, που θα διευκολύνουν την καθημερινότητα του πολίτη και θα αποκαταστήσουν τη χαμένη του εμπιστοσύνη προς το θεσμό, που βρίσκεται πιο κοντά του από κάθε άλλο θεσμό.
“Όραμά μας, ως Ένωση Δήμων Κύπρου, είναι στο τέλος αυτού του δρόμου να έχουμε μια Τοπική Αυτοδιοίκηση, σύγχρονη με βάση τα ευρωπαϊκά πρότυπα, η οποία να λειτουργεί με την απαραίτητη αυτονομία, ώστε να εξυπηρετεί τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας που υπηρετεί, απαλλαγμένη από αχρείαστη γραφειοκρατία και τα προβλήματα αδιαφάνειας που μας έχουν ταλανίσει τα τελευταία χρόνια.
Έχουμε ως πυξίδα στην πορεία αυτή, τον Ευρωπαϊκό Χάρτη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης του Συμβουλίου της Ευρώπης, τον οποίο η Κύπρος επικύρωσε από το 1988 αλλά και τις Καλές Πρακτικές για την Τοπική Δημοκρατία που έχουν αναπτυχθεί στα πλαίσια του ίδιου οργανισμού. Ιδιαίτερα σημαντικές είναι και οι τρεις συστάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης αναφορικά με την τοπική δημοκρατία στην Κύπρο 96 (2001), 178 (2005) και 389 (2016).Αυτοί είναι οι στόχοι που θέλουμε να δούμε να υλοποιούνται μέσα από τη Μεταρρύθμιση και για μάς αυτή είναι και η ουσία του όλου εγχειρήματος”.
Κατέστησε σαφές δε, ότι για την Ένωση Δήμων Κύπρου δεν αποτελεί για κανένα λόγο, αυτοσκοπό η συνένωση/ συγχώνευση ή η μείωση του αριθμού των Δήμων.
Ωστόσο, είπε, “ως Ένωση Δήμων κατανοούμε ότι για να πετύχουμε τους στόχους τους οποίους έχουμε θέσει και να γίνουμε πραγματικές τοπικές κυβερνήσεις, σε κάθε Δήμο πρέπει να δημιουργηθεί μια κρίσιμη μάζα πληθυσμού. Γι’ αυτό ως Ένωση Δήμων ουδέποτε είχαμε θέση ενάντια στις συνενώσεις / συγχωνεύσεις Τοπικών Αρχών αλλά υπό ορισμένες προϋποθέσεις, όπως:
1. Οι συνενώσεις αυτές πρέπει να εξεταστούν με βάση καθορισμένα γεωγραφικά, πληθυσμιακά ή και άλλα αντικειμενικά κριτήρια.
2. Να ληφθούν υπόψη συγκεκριμένες τοπικές ιδιαιτερότητες.
3. Στόχος μας πρέπει να είναι να μην υπάρχουν δύο ταχυτήτων τοπικές αρχές. Έτσι δεν πρέπει να αποκλείονται συνενώσεις μεταξύ Δήμων, μεταξύ Δήμων και Κοινοτήτων και μεταξύ Κοινοτήτων.
4. Πρέπει να υπάρξει μεταβατικό στάδιο όπου θα εφαρμοστούν στην πράξη αρκετές πρόνοιες της Μεταρρύθμισης ώστε να πειστούν οι πολίτες για τα οφέλη της Μεταρρύθμισης, να δούμε στην πράξη τυχόν ελλείψεις, αλλά και να πετύχουμε την όσο δυνατό μεγαλύτερη συναίνεση της τοπικής κοινωνίας”.
Διαβεβαίωσε εξάλλου ότι στην περίπτωση συνενώσεων Τοπικών Αρχών, δεν θα επηρεαστεί το υφιστάμενο προσωπικό των Δήμων. “Κανένας εργαζόμενος δεν θα χάσει τη δουλειά του λόγω Μεταρρύθμισης και αυτή είναι μια πάγια θέση τόσο της Ένωσης Δήμων όσο και της Κυβέρνησης. Οι υπάλληλοι των Δήμων που θα συνενωθούν, θα μεταφερθούν στους νέους Δήμους που θα προκύψουν από τις συνενώσεις.
Όχι μόνο δεν θα υπάρξουν απολύσεις προσωπικού, αλλά το νέο καθεστώς θα προβλέπει την εκπαίδευση και επιμόρφωση του προσωπικού των Δήμων, όπου αυτό κρίνεται αναγκαίο, για την περαιτέρω κατάρτιση και ανάπτυξη των δεξιοτήτων του”.
Οι πραγματικές τοπικές αυτοδιοικήσεις
Σε σχέση με τη διοικητική αυτοτέλεια των Δήμων, το ζητούμενο σύμφωνα με τον Πρόεδρο της Ένωσης Δήμων, είναι οι νέοι Δήμοι και τα νέα συμπλέγματα που θα προκύψουν, να είναι πραγματικές τοπικές αυτοδιοικήσεις. Τοπικές κυβερνήσεις με διοικητική ανεξαρτησία. Διοικητική αυτοτέλεια, πρόσθεσε, σημαίνει οι τοπικές αυτές κυβερνήσεις να έχουν την εξουσία, πάντα μέσα στα πλαίσια που θα ορίζει ο Νόμος, να αποφασίζουν και να υλοποιούν τις πολιτικές και τις προτεραιότητες που θέτουν και εξυπηρετούν τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας. “Οι νέες αυτές οντότητες πρέπει να είναι σε θέση να διαχειρίζονται τόσον τις ανάγκες για το προσωπικό όσον και τα έργα που θα πραγματοποιούνται, ξεφεύγοντας από το γρανάζι της κρατικής γραφειοκρατίας που εμποδίζει τις σημερινές δημοτικές αρχές να επιτελέσουν το έργο τους, σύμφωνα με την αποστολή τους”.
Παράλληλα διευκρίνισε ότι πρόθεση της Ένωσης Δήμων δεν είναι να δημιουργήσει φεουδαρχικές οντότητες εντός του Κράτους. “Δεν είμαστε αντίθετοι στον έλεγχο νομιμότητας των αποφάσεων των δημοτικών αρχών και στη δημιουργία μηχανισμών, οι οποίοι θα διασφαλίζουν τη διαφάνεια του έργου μας. Αντίθετα η μεγαλύτερη δυνατή διαφάνεια στην Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι ένας από τους στόχους της Μεταρρύθμισης. Θέλουμε όμως να αποφύγουμε τον έλεγχο σκοπιμότητας των αποφάσεών μας, ώστε οι νέες δημοτικές αρχές να έχουν ελευθερία δράσεων σε έννομα πλαίσια”.
Η οικονομική αυτοτέλεια και η βιωσιμότητα
Η οικονομική αυτοτέλειας και βιωσιμότητας των Δήμων είπε ο κ. Βύρας, είναι επίσης σημαντική καθώς χωρίς οικονομική αυτοτέλεια, δεν μπορεί να υπάρξει και ουσιαστική διοικητική ανεξαρτησία και αντίστοιχα χωρίς πραγματική διοικητική αυτοτέλεια, η οικονομική αυτοτέλεια γίνεται ανούσια και αναποτελεσματική.
“Οι νέες δημοτικές αρχές πρέπει να είναι ελεύθερες να καθορίζουν και να διαχειρίζονται τους προϋπολογισμούς τους, όπως επιθυμούν, με τους κρατικούς θεσμούς να ασκούν έλεγχο νομιμότητας και όχι σκοπιμότητας σε αυτούς. Σε αυτό περιλαμβάνονται ζητήματα που αφορούν τη σειρά προτεραιότητας υλοποίησης έργων, τη διαχείριση των αναγκών προσωπικού των Δήμων και άλλα.
Επιπλέον, είναι σημαντικό η κρατική χορηγία που θα παραχωρείται στους Δήμους να ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες των Δήμων, με βάση την κοστολόγηση των αρμοδιοτήτων τους και των υπηρεσιών που παρέχουν, ώστε να διασφαλιστεί το κομμάτι της βιωσιμότητας”.
Οι νέες αρμοδιότητες
Οι νέες δημοτικές αρχές που θα προκύψουν από τη Μεταρρύθμιση πρέπει να έχουν ξεκάθαρες αρμοδιότητες, οι οποίες να απορρέουν από τον νέο Νόμο και οι οποίες θα τους επιτρέπουν να ασκούν τα καθήκοντα τους, εντός των δημοτικών τους ορίων αποτελεσματικά. Η παρούσα κατάσταση επισημαίνει ο κ. Βύρας, στην οποία περιπλέκονται διάφοροι φορείς για την άσκηση καθηκόντων, τα οποία θα έπρεπε να ανήκουν στους Δήμους, δημιουργεί αναποτελεσματικότητα και η κατάσταση αυτή αποβαίνει σε βάρος του πολίτη.
Μια αρμοδιότητα που θεωρείται πολύ σημαντική και εκ της φύσεως της, πρέπει να ασκείται από την Τοπική Αυτοδιοίκηση, είναι αυτή των σχολικών εφορειών, σύμφωνα με τον κ. Βύρα. “Είναι με λύπη που παρατηρήσαμε ότι μια τόσο σημαντική αρμοδιότητα η οποία πρέπει να περιέλθει στις δημοτικές αρχές, δεν έχει εκχωρηθεί στους Δήμους λόγω άρνησης του αρμόδιου Υπουργείου. Εάν θέλουμε αυτή η Μεταρρύθμιση να έχει ουσία και το προτεινόμενο μοντέλο Τοπικής Αυτοδιοίκησης να είναι πραγματικά λειτουργικό, είναι απαραίτητο οι σχολικές εφορείες να περιέλθουν στην αρμοδιότητα των Δήμων. Και στις τρεις συστάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης που έχω προαναφέρει, γίνεται σαφής αναφορά για εκχώρηση της αρμοδιότητας διαχείρισης σχολείων στους Δήμους. Πέραν της εκχώρησης των αρμοδιοτήτων από το κεντρικό Κράτος προς τους Δήμους, πρέπει να γίνει προηγηθεί η αντίστοιχη οικονομοτεχνική μελέτη για την κοστολόγηση των αρμοδιοτήτων αυτών, έτσι ώστε να παραχωρηθούν και οι ανάλογοι πόροι στις δημοτικές αρχές για να μπορούν να ανταπεξέλθουν αποτελεσματικά στα νέα τους καθήκοντα”.
Καταληκτικά, ο Πρόεδρος της Ένωσής Δήμων, ανέφερε ότι μέλημα της Ένωσης, αποτελεί και η πρακτική εφαρμογή των όσων θεωρητικών διαστάσεων συζητούνται για το περιεχόμενο της Μεταρρύθμισης καθώς και η ομαλή μετάβαση στο νέο μοντέλο που θα προκύψει.
Οι δεσμεύσεις από ΥΠΕΣ
Όπως συμπλήρωσε ζητείται η δέσμευση του ΥΠΕΣ ότι:
- (α) θα προχωρήσει αμέσως η διεξαγωγή κάθε αναγκαίας οικονομοτεχνικής μελέτης για τη δημιουργία και λειτουργία των νέων δομών που θα προταθούν.
- (β) θα προχωρήσει η πριμοδότηση των νέων Δήμων που θα προκύψουν από τις συνενώσεις.
- (γ) θα προχωρήσει ο νομοτεχνικός σχεδιασμός των νέων δομών, χωρίς καθυστέρηση και με τη συμπλήρωση κάθε αναγκαίας οικονομοτεχνικής μελέτης.
- (δ) Η Ένωση Δήμων Κύπρου θα συμμετέχει στο νομοτεχνικό σχεδιασμό της προτεινόμενης μεταρρύθμισης και όχι να ενημερώνεται εκ των υστέρων ή κατόπιν εορτής.
- (ε) Τα νομοθετήματα που θα ρυθμίζουν τη Μεταρρύθμιση, την εισαγωγή και λειτουργία των νέων Δήμων / δομών να προχωρήσουν μαζί. (κατάθεση στη Βουλή ταυτόχρονα των σχετικών Νομοσχεδίων, Κανονισμών, και άλλων ενδεδειγμένων μέτρων στήριξής τους).
“Ως Πρόεδρος της Ένωσης Δήμων, θέλω να αναφέρω για το κείμενο που μας δόθηκε ότι, εκ πρώτης όψεως, περιλαμβάνονται θετικά και αρνητικά δεδομένα όπως και αρκετές ασάφειες σε σημαντικά σημεία. Δεν σας κρύβω ότι, κατά την άποψη μου, χρειάζεται ακόμα πολλή δουλειά για να ολοκληρωθεί η Μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης στον τόπο μας. Εκκρεμεί να αποσαφηνιστούν κρίσιμα σημεία, όπως για παράδειγμα ο μηχανισμός της Κρατικής χορηγίας προς τους Δήμους. Είναι η θέση μας ότι η Κρατική Χορηγία πρέπει να αποτυπωθεί ως συγκεκριμένο ποσοστό επί των εσόδων του Κράτους. Επίσης, είναι σημαντικά τα κενά και οι ελλείψεις όσον αφορά τις παραπομπές σε άλλους Νόμους για διάφορες αρμοδιότητες, και ειδικότερα οι ασάφειες που υπάρχουν, όσον αφορά τις προσλήψεις προσωπικού στους Δήμους και άλλα πολλά. Οφείλω όμως παράλληλα να ομολογήσω ότι γίνεται μια σοβαρή προσπάθεια για να αγγιχτούν οι βασικοί πυλώνες που έχουμε θέσει ως Ένωση Δήμων για τη Μεταρρύθμιση και είμαι αισιόδοξος ότι στη συνέχεια των διαβουλεύσεων μας τόσο με την Κυβέρνηση, όσο και με τα πολιτικά Κόμματα, θα επιδειχθεί καλή διάθεση ούτως ώστε να φτάσουμε στο επιθυμητό αποτέλεσμα”.
Τέλος είπε ότι από πλευράς Ένωσης Δήμων υπάρχει διάθεση για συνεργασία και διάλογο με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς σε αυτή την προσπάθεια. “Εάν όλοι μας δουλέψουμε με κοινό γνώμονα για το συμφέρον του πολίτη, είμαι αισιόδοξος ότι το αποτέλεσμα της προσπάθειας αυτής δεν μπορεί παρά να είναι θετικό για την Τοπική Αυτοδιοίκηση”.
