Πυρκαγιά είναι η φωτιά που προκαλεί ζημιές. Φωτιά, ή πύρ, λέγεται η ταυτόχρονη ανάπτυξη θερμότητας και φλόγας, λόγω καύσης (δηλαδή χημικής αντίδρασης). Εστία πυρκαγιάς θεωρείται το μέρος που αναπτύσσεται η πυρκαγιά, δηλαδή η πρωτοεμφανιζόμενη μικρής έκτασης πυρκαγιά. Πολλές φορές, για να αναπτυχθεί μια πυρκαγιά, ιδιαίτερα κακόβουλη, υπάρχουν πέραν της μίας εστίες, οι οποίες στην πορεία συνενώνονται και δημιουργούν μια μεγάλη πυρκαγιά με καταστροφικές πλέον συνέπειες. Κάτι τέτοιο θεωρώ ότι συνεβηκε και στο μικρό μας νησί την κρίσιμη δεκαετία 1964-1974:
«Δέκα χρόνια έστελλε τις μέλισσές του ο Ονήσιλος
να μας κεντρίσουν
να μας ξυπνήσουν
να μας φέρουν ένα μήνυμα.
Δέκα χιλιάδες μέλισσες έστειλε ο Ονήσιλος
κι όλες ψοφήσανε απάνω στο παχύ μας δέρμα
χωρίς τίποτα να νιώσουμε».
Παντελή Μηχανικού, «Ονήσιλος»
Από τα τέλη ακόμα του 1963, ως Κύπριοι έπρεπε να αντιμετωπίσουμε τις εστίες αυτής της μεγάλης πυρκαγιάς που θα επακολουθούσε, να συλλάβουμε τα μηνύματα των καιρών που μας προειδοποιούσαν για τα διάφορα αλλότρια σχέδια και απειλές και να είμαστε έτοιμοι για το χειρότερο:
- Τα Χριστούγεννα του 1963 και αρχές του 1964 είχαμε την Τουρκοκυπριακή Ανταρσία, την ένοπλη εξέγερση των Τουρκοκυπρίων κατά του νόμιμου κράτους και την πρώτη απειλή για τουρκική εισβολή.
- Το καλοκαίρι του 1964 τουρκικά αεροπλάνα βομβάρδισαν την Τηλλυρία και ξανά η απειλή της εισβολής.
- Το 1967 είχαμε το πραξικόπημα, την επιβολή δικτατορίας στην Ελλάδα και την αποχώρηση της ελληνικής μεραρχίας από την Κύπρο
- Το 1971 είχαμε τον εμφύλιο διχασμό μεταξύ των Ελληνοκυπρίων.
- Το καλοκαίρι του 1974 είχαμε το πραξικόπημα κατά του Αρχιεπισκόπου Μακάριου του Γ και την Τούρκικη Εισβολή.
Δεν θα αναφερθώ στα γεγονότα εκείνου του μαύρου καλοκαιριού του 1974. Εχουν γραφτεί πολλά, από πολλούς και από/με διαφορετικές οπτικές γωνίες και ερμηνείες. Όμως μελετώντας στη βιβλιογραφία όλα αυτά τα αντιφατικά που γράφτηκαν και αναλύθηκαν τα τελευταία 50 χρόνια, έχουν προκύψει προβληματισμοί, αφού όπως έχει διαφανεί οι αντικρουόμενες απόψεις για το ποιοι, το πώς και το πόσο ευθύνονται, για να φτάσει η μικρή μας πατρίδα να «μοιραστεί στα δυο» παραμένουν αγεφύρωτες. Το τι πραγματικά έχει συμβεί δεν αφορά εμάς, αλλά τον ιστορικό του μέλλοντος, ο οποίος θα μελετήσει τα γεγονότα με πιο αντικειμενικό τρόπο, μακριά από μίση και πάθη αλλά και κομματικά μικροπολιτικά συμφέροντα.
Προβληματισμοί σχετικά με το ποιοι μας οδήγησαν στο μαύρο Καλοκαίρι του 1974
Προβληματισμός (α)
«… πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος,
κ’ οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε».
Κ.Π.Καβάφη, «Θερμοπύλες»
Μήπως τελικά όλα αυτά τα γεγονότα ήταν συμφωνημένα – προδομένα (πραξικόπημα, εισβολή και όχι μόνο αυτά) από τις μητέρες – πατρίδες, οι οποίες εκμεταλλευτήκαν διάφορες καταστάσεις στο εσωτερικό (διχασμός, ανασφάλεια κλπ) με σκοπό τη διχοτόμηση του νησιού και ίσως τη διπλή ένωση;
Προβληματισμός (β)
«… Και τώρα τι θα γένουμε χωρίς βαρβάρους.
Οι άνθρωποι αυτοί ήσαν μια κάποια λύσις».
Κ.Π.Καβάφη, «Περιμένοντας τους βαρβάρους»
Μήπως τελικά οι «βάρβαροι» ήταν η λύση για να σταματήσει ο εμφύλιος σπαραγμός που ξεκίνησε μεταξύ των Ε/κ σχεδόν αμέσως μετά την Ανεξαρτησία (και εντατικοποιήθηκε με την ίδρυση της ΕΟΚΑ Β’), αφού κάποιοι ήθελαν ακόμα την Ένωση;
Προβληματισμός (γ)
«… Τώρα καλύτερα να λησμονήσουμε πάνω σε τούτα τα χαλίκια
δε φελά να μιλάμε
τη γνώμη των δυνατών ποιος θα μπορέσει να τη γυρίσει;
ποιος θα μπορέσει ν’ ακουστεί;
Καθένας χωριστά ονειρεύεται και δεν ακούει το βραχνά των άλλων».
Γιώργου Σεφέρη, «Σαλαμίνα της Κύπρος»
Μήπως όλοι αυτοί οι «δυνατοί» ή/και «επιτήδειοι ουδέτεροι» ή/και «σύμμαχοι» (Αγγλία, Η.Π.Α., Σοβιετική Ένωση, Τουρκία, Ελλάδα), για να εξυπηρετήσουν τους δικούς τους στόχους και επιδιώξεις, έπαιξαν το δικό τους ρόλο στη διαμόρφωση του «αδελφοκτόνου» κλίματος στο μικρό μας νησί;
Προβληματισμός (δ)
«… Προς το παρόν, στον παλιό δρόμο που λέγαμε, υψώνεται η Τράπεζα Συναλλαγών
[…]
Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει, έλεγε κι ο Ποιητής
Η Ελλάδα με τα ωραία νησιά, τα ωραία γραφεία, τις ωραίες εκκλησιές
Η Ελλάς των Ελλήνων».
Μανώλη Αναγνωστάκη, «Θεσσαλονίκη, μέρες του 1969 μ.Χ.»
Μήπως τελικά οι «ηγέτες» μας τόσο οι Ε/κ όσο και οι Τ/κ για τα δικά τους μικροπολιτικά ή/και ματαιόδοξα ή/και άλλα συμφέροντα αποδείχτηκαν «ηγέτες – προδότες», οδηγώντας το μικρό μας νησί στην καταστροφή ή/και μήπως αποδείχτηκαν «ηγετίσκοι» ανίκανοι, ανώριμοι, κατώτεροι των περιστάσεων οδηγώντας και πάλι το μικρό μας νησί στην καταστροφή;
«αν είναι αλήθεια
πως κάποιος άλλος Τεύκρος, ύστερα από χρόνια,
ή κάποιος άλλος Αίαντας ή Πρίαμος ή Εκάβη
ή κάποιος άγνωστος, ανώνυμος, που ωστόσο
είδε ένα Σκάμαντρο να ξεχειλάει κουφάρια,
δεν το ‘χει μες στη μοίρα του ν’ ακούσει
μαντατοφόρους που έρχουνται να πούνε
πως τόσος πόνος τόση ζωή
πήγαν στην άβυσσο
για ένα πουκάμισο αδειανό για μιαν Ελένη».
Γιώργου Σεφέρη, «Ελένη»
Αν και το πιο πάνω ποίημα του Γιώργου Σεφέρη αναφέρεται σε άλλες ιστορικές περιόδους τόσο της Ελλάδας όσο και της Κύπρου (γράφτηκε το 1953), ταιριάζει απόλυτα και με τα γεγονότα στα οποία αναφέρεται το παρόν άρθρο. Όποιος και να ευθύνεται για να οδηγηθούμε στα γεγονότα εκείνου του μαύρου καλοκαιριού του 1974, τα αποτελέσματα τους, είτε άμεσα ή έμμεσα, είτε εκούσια ή ακούσια, είτε βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα οδήγησαν εμάς τους Κύπριους, ανάλογα με την περίπτωση, μέχρι σήμερα, να νιώθουμε εξαπατημένοι από τις τρεις «μητέρες – πατρίδες» (Ελλάδα, Τουρκία, Ηνωμένο Βασίλειο) και να αμφισβητούμε αυτές και τα κίνητρά τους. Παράλληλα να πιστεύουμε πως όλα όσα ζήσαμε ή/και θυσιάσαμε γι’ αυτό το νησί έγιναν χωρίς κανένα απολύτως λόγο («για ένα πουκάμισο αδειανό») αμφιβάλλοντας για τα πραγματικά αίτια που οδήγησαν σε αυτά τα γεγονότα. Εξαπατηθήκαμε δηλαδή, χωρίς να το αντιληφθούμε… Τέλος οδηγηθήκαμε σε μια έλλειψη εμπιστοσύνης σε αρχές και ιδανικά, μιας και τελικά γίνεται αντιληπτό ότι όλα αυτά πραγματοποιήθηκαν εξαιτίας αλλότριων διαπλεκομένων συμφερόντων και στις δύο μεριές των οδοφραμάτων και στις δύο μεριές της υφηλίου, που ίσως να ισχύουν μέχρι και σήμερα γι΄αυτό και ο «γόρδιος δεσμός» τους είναι δύσκολο να ξεμπλεκτεί, πόσο μάλλον να κοπεί…
Ο Στέλιος Οδυσσέως είναι Εκπαιδευτικός Δημοτικής
Γεννηθής 8 χρόνια μετά το μαύρο καλοκαίρι…
