Η Λευκωσία ζει καθημερινά μέσα σε ένα παρατεταμένο μποτιλιάρισμα. Οι καθυστερήσεις, η ρύπανση και η ένταση έχουν γίνει κομμάτι της ρουτίνας μας. Το κυκλοφοριακό δεν είναι πια συγκυριακό πρόβλημα, αλλά μια μόνιμη παθολογία της πρωτεύουσας.
Το πρόβλημα είναι οργανωτικό, πολιτισμικό και πολεοδομικό. Η Λευκωσία έχει χτιστεί πάνω σε ένα παρωχημένο μοντέλο συγκέντρωσης: συγκεντρωμένες υπηρεσίες στο κέντρο, συγκεντρωμένα ωράρια, συγκεντρωμένες συνήθειες. Για να λυθεί το κυκλοφοριακό, χρειάζεται άλλη φιλοσοφία και νέα πολιτική κουλτούρα.
- Αποκέντρωση του κράτους και των υπηρεσιών
Η υπερσυγκέντρωση δημοσίων υπηρεσιών στο κέντρο προκαλεί χιλιάδες περιττές μετακινήσεις. Το κράτος πρέπει να πάει προς τον πολίτη, όχι το αντίστροφο. Δημιουργία περιφερειακών κέντρων εξυπηρέτησης πολιτών εκτός κέντρου, ώστε να μειωθούν δραστικά οι μετακινήσεις και να τονωθεί η περιφερειακή ανάπτυξη.
- Ψηφιακό κράτος και πλήρης ηλεκτρονική διακυβέρνηση
Το 2025 δεν νοείται να χρειάζεται φυσική παρουσία για κάθε αίτηση ή πληρωμή. Σήμερα, εκτιμάται ότι το 60% των επισκέψεων στις δημόσιες υπηρεσίες θα μπορούσε να διεκπεραιώνεται εξ αποστάσεως. Δημιουργία ενιαίας πλατφόρμας, με ψηφιακή ταυτότητα και ηλεκτρονική υπογραφή, που θα επιτρέπει την ολοκλήρωση βασικών διαδικασιών (φόροι, πολεοδομία, ΚΟΤ, κοινωνικές παροχές) χωρίς μετακινήσεις.
- Νέες μορφές εργασίας και ώθηση στην τηλεργασία
Η τηλεργασία είναι εργαλείο εξορθολογισμού της ζωής. Αν το 20% των εργαζομένων δούλευε από το σπίτι δύο μέρες την εβδομάδα, η κυκλοφορία στις ώρες αιχμής θα μειωνόταν έως και 15%. Θεσμοθέτηση υβριδικού μοντέλου εργασίας, με τουλάχιστον δύο ημέρες τηλεργασίας την εβδομάδα όπου είναι εφικτό. Παράλληλα, παροχή φορολογικών κινήτρων σε ιδιωτικές επιχειρήσεις που υιοθετούν τηλεργασία ή ευέλικτο ωράριο.
- Προώθηση τετραήμερης εργασίας με πιλοτικά προγράμματα
Διεθνείς μελέτες δείχνουν ότι η τετραήμερη εργασία μειώνει τις μετακινήσεις κατά 10% έως 20% και αυξάνει την παραγωγικότητα κατά 6% έως 8%. Εκκίνηση πιλοτικού προγράμματος τετραήμερης εβδομάδας σε επιλεγμένες δημόσιες υπηρεσίες και μεγάλους οργανισμούς, με στόχο τη μέτρηση των επιπτώσεων σε παραγωγικότητα, ψυχική υγεία και κυκλοφοριακό φόρτο.
- Βιώσιμη κινητικότητα και τοπικές συνέργειες
Το κυκλοφοριακό δεν λύνεται μόνο με θεσμικές αλλαγές, αλλά και με νέα νοοτροπία μετακίνησης. Σήμερα, 8 στα 10 νοικοκυριά διαθέτουν τουλάχιστον δύο αυτοκίνητα και μόλις 3% των μετακινήσεων γίνονται με ποδήλατο ή μέσα μαζικής μεταφοράς. Δημιουργία ενιαίου σχεδίου βιώσιμης κινητικότητας Λευκωσίας, με συντονισμό κυβέρνησης, Δήμων και πανεπιστημίων, που να περιλαμβάνει:
- ανάπτυξη ποδηλατοδρόμων και πεζοδρομήσεων με σκίαση,
- ενίσχυση μικροκινητικότητας (e-scooters, car sharing),
- λειτουργία αξιόπιστων μέσων μαζικής μεταφοράς σε τακτική βάση.
Ακόμη και μια αύξηση κατά 5 ποσοστιαίες μονάδες στη χρήση ΜΜΜ θα μπορούσε να αποσυμφορήσει τους δρόμους κατά έως και 10.000 οχήματα ημερησίως.
Το κυκλοφοριακό της Λευκωσίας δεν είναι υπόθεση μηχανικών. Είναι υπόθεση πολιτικής βούλησης και συλλογικής ωριμότητας. Δεν θα αποκτήσουμε ρυθμό ζωής αν συνεχίσουμε να μετράμε χιλιόμετρα και φανάρια. Θα τον αποκτήσουμε όταν σχεδιάσουμε από την αρχή πώς δουλεύουμε, πώς εξυπηρετούμαστε και πώς κινούμαστε.
Το μέλλον θα χτιστεί πάνω σε νέες αντιλήψεις και νέες συνήθειες. Ήρθε η ώρα να αρχίσουμε να φτιάχνουμε πολιτικές για τους πολίτες.
Μάριος Ηλία
Οικονομολόγος, μέλος του Π.Γ. του ΔΗΣΥ & Υποψήφιος Βουλευτής Λευκωσίας
