Όταν η παραδοσιακή Διπλωματία πάει σύννεφο και επί σκηνής εμφανίζονται Μεταβλητές
απόστασης, σε μια άλλη Μεταβατική περίοδο όπου δεν έχει να αναδείξει δυσάρεστες ιστορικές αναγωγές.
Εντούτοις οι έχοντες δημόσιο βήμα καθώς και ιστορικοί μελετητές όταν αναφέρονται σε εκείνη την περίοδο την αποκαλούν περίοδο προετοιμασίας της θύελλας[1].
Η Κύπρος όταν κατόρθωσε να μπει από το αφηρημένο θεωρητικό επίπεδο στην απτή πραγματικότητα της τήρησης των Συμφωνιών είχε να ξεπεράσει μια διελκυστίνδα.
Σε ένα γενικό πλαίσιο, η Διεθνής συνεργασία,το εμπόριο και οι επενδύσεις ανθούν και προωθούνται. Σε μια λάθος εποχή όμως, αυτές οι προσπάθειες μπορούν να απειληθούν και να υπονομευτούν.[2] Σε αυτή τη λάθος εποχή λοιπόν έμελλε για τους κατοίκους του νησιού με τις τραυματικές εμπειριες τους να δώσουν τη σκυτάλη προς το δρόμο της ειρηνικής συνύπαρξης.
Στην εκκίνηση των πρόωρων βημάτων της, οι οικονομικές μεταβλητές και οι ουσιαστικές επιπτώσεις στο πεδίο της διπλωματίας θα παίξουν σημαντικό ρόλο στις προσπάθειες του Μακαριου.
Όσο για το τι πρόκειται να συμβεί όταν θα αρχίζει να εφαρμόζεται αυτός ο νέος πολιτικός διακανονισμός στο νησί πρέπει να αναμένουμε τα εξής αν πρώτα απ’ όλα θυμηθούμε τα παρακάτω.
Οι Ελληνοκύπριοι εκτιμούν όσους αγωνίζονται για πράγματα πιο δικά τους, ειδικά δε όταν οι Αγώνες τους στέφονται με νίκες.
Εντούτοις, αγαπούν κάθε αγοραστή ή πιο συγκεκριμένα κάθε φθηνό προμηθευτή που θα τους εξασφαλίζει σημαντικά και εύκολα κέρδη.
Το εμπορικό δαιμόνιο των Ελλήνων, θα εξάρει και θα αποδυναμώσει εκείνους που δεν έχουν ακόμα επιδείξει ιδιαίτερη επιχειρηματική παρουσία σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο.
Δε μιλώ δε για τη σημαντική ύφεση στους ρυθμούς ανάπτυξης και τις δυσλειτουργίες του δημοσίου.
Μιλώ για την Ελλαδική πλειοψηφία και τις πρακτικές της που παρόλη τη μακρά εκπαίδευση που παρείχε το βρετανικό καθεστώς σε όλη την επικράτεια εντούτοις·
Το παράδειγμα της Αθήνας είναι αυτό που θα κυριαρχήσει και στην εδώ Δημόσια ζωή.
Η λύση δεν θα έρθει. Εκτός αν μάθουμε και εμείς να αγοράζουμε προϊόντα τόσο από τους Ελληνοκύπριους όσο και από τους Τουρκοκύπριους για όσο χρόνο οι τελευταίοι θα προσπαθούν να κτίσουν τη δική τους ανεξάρτητη αγορά.[3]
Σήμερα ύστερα από πολλά χρόνια η Γεωγραφία έρχεται ξαφνικά να μας υπενθυμίσει ότι η Κύπρος και η διένεξη γύρω από αυτό το νησί δεν έπαψε ποτέ να συνδέεται με τις εξελίξεις στη Μ. Ανατολή.
Ένα θέμα που απασχόλησε Ισραηλινούς και Άραβες: ποια θέση θα τηρούσε η Κυπριακή Δημοκρατία.
Μπροστά στο πρόσταγμα «διάλεξε ποιανού φιλία θες» η Κύπρος, ο Μακάριος και οι άπειροι συνεργάτες του έπρεπε να κρατήσουν σωστές ισορροπίες.
Ήταν κοινό μυστικό ότι το Ισραήλ διείσδυσε για πρώτη φορά στην κυπριακή οικονομία επί Αγγλοκρατίας.
Παραμονές της ψηφοφορίας (Δεκε 58) είχε γίνει γνωστή η φιλοτουρκική ισραηλινή δραστηριότητα στον ΟΗΕ.
Ο Μακάριος κατά τη διάρκεια της μακρά και δύσκολης Μεταβατικής περιόδου από την υπογραφή της Ζυρίχης-Λονδίνου (Φεβ59 ), έως και την ανακήρυξη της Κ. Δημοκρατίας (16 Αυγούστου 1960) κατέβαλε ειλικρινείς προσπάθειες για να μπορέσει να βαδίσει πάνω στο τεντωμένο σκοινί της αραβοϊσραηλινής διελκυστίνδας.
Ως ο απόλυτος κυρίαρχος των πολιτικών εξελίξεων στην Κύπρο μαζί με τους ελληνοκύπριους αξιωματούχους της απόλυτης εμπιστοσύνης του κέρδισε;
Το αμοιβαίο ενδιαφέρον και οι τρόποι ενίσχυσης της συνεργασίας των δύο κρατών.
Οι Ισραηλινοί διέβλεπαν ότι οι Κύπριοι νεοδιορισμένοι αξιωματούχοι της Μ. Κυβέρνησης καθώς και ελληνοκύπριοι επιχειρηματίες δεν ήταν ενημερωμένοι -πλήρως- για τις προοπτικές που θα μπορούσαν να έχουν οι κυπροισραηλινές σχέσεις. Πρωτίστως για την ευημερία και το μέλλον της χώρας σε έργα μεγάλης σημασίας.
Έτσι δρομολογήθηκαν από τα μέσα του έτους 1959 πρωτοβουλίες επικοινωνιακού χαρακτήρα.
Το αισθητό επικοινωνιακό άνοιγμα των Ισραηλινών στην Κύπρο αντιμετώπισε την άμεση αντίδραση του Λιβάνου.
Οι Αραβικές παρεμβάσεις φέρνουν τους ελληνοκύπριους πολιτικούς αντιμέτωπους με αυτήν την πραγματικότητα. Το σενάριο να διατηρήσει το μελλοντικό ανεξάρτητο κυπριακό κράτος οποιαδήποτε επαφή με το Ισραήλ οι Αραβικές πιέσεις το απέτρεπαν.
Από την άλλη όμως η ελληνοκυπριακή πλευρά δεν είχε καμία δυνατότητα να παρέμβει ουσιαστικά.
Το παράδειγμα της Γκάνας και η λεπτή πολιτική ισορροπία του Μακαρίου.
Επιφανειακά η ανάμειξη του Μακάριου έμοιαζε να είναι οριακή και τις πρωτοβουλίες ώστε να έρθουν σε επαφή με τους ισραηλινούς παράγοντες τις ανέλαβαν οι ελληνοκύπριοι υπουργοί της Μεταβατικής κυβέρνησης με στόχο να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες για περαιτέρω συνεργασία. Πάντοτε σε τομείς των αρμοδιοτήτων τους.
Το παράδειγμα της Αθήνας είναι αυτό που θα κυριαρχήσει και στην εδώ Δημόσια ζωή [4] Η επιλογή προσώπων Μακαρίου στη Μεταβατική κυβέρνηση έδινε το στίγμα των προσωπικών επιλογών του Μακαρίου. Δεν επέλεξε «παλιούς πολιτικούς».
Επέλεξε πρόσωπα άφθαρτα, με μέσο όρο ηλικίας 31 έτη, που είχαν αποδείξει ότι ήταν πιστοί του συνεργάτες και είχαν συμμετάσχει καθένας με το δικό του τρόπο στον αγώνα της ΕΟΚΑ. Ο Μακάριος κατηγορήθηκε πολλές φορές για νεποτισμό «τα πλείστα των Μελών της δεν αντιπροσωπεύουν κανένα εκτός από τον ίδιο τον Αρχιεπίσκοπο»[5]
Ως ο απόλυτος κυρίαρχος των πολιτικών εξελίξεων στην Κύπρο μαζί με τους ελληνοκύπριους αξιωματούχους της απόλυτης εμπιστοσύνης του κέρδισε;
Συνεργασία με αναπτυξιακούς φορείς που δραστηριοποιούνταν στους τομείς της γεωργίας, άρδευσης.
Με δική του πρωτοβουλία ο τότε υπουργός εσωτερικών Τάσος Παπαδόπουλος έφερε σε επαφή ελληνοκύπριους αγρότες, με ισραηλινούς αναπτυξιακούς φορείς που δραστηριοποιούνταν στους τομείς της γεωργίας, άρδευσης, της καλλιέργειας εσπεριδοειδών, της διάθεσης και της τυποποίησης αγροτικών προϊόντων. [6]
Προσέλκυση τουριστών στην Κύπρο
Ο υπουργός εμπορίου και βιομηχανίας Πασχάλης Πασχαλίδης σε σχετική αλληλογραφία του με τον Τέντυ Κόλεκ, εισηγήθηκε όπως τεθεί σε εφαρμογή αμέσως μετά την ανακήρυξη της ανεξάρτητης Κυπριακής Δημοκρατίας μια από κοινού διαφημιστική εκστρατεία με σκοπό την προσέλκυση τουριστών στην Κύπρο και Ελλάδα.
Οικιστικό πρόγραμμα
Το οικιστικό πρόγραμμα που εφήρμοζε η Ισραηλινή κυβέρνηση θα μπορούσε να βοηθήσει την Κύπρο με ανάλογα δημόσια έργα.[7]
Παιδεία
Ο πρόεδρος του ελληνικού εκπαιδευτικού συμβουλίου Δρ. Κωνσταντίνος Σπυριδάκης απευθύνθηκε στον πρόξενο Λεσέμ πριοκειμένου να αποσταλεί από το Ισραήλ ενημερωτικό υλικό για το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας.
Δικαιοσύνη
Σίγουρα ο τρόπος που διαχειρίστηκε νομοθετικά και νομολογιακά η ισραηλινή δικαιοσύνη την χρονική περίοδο που μεσολάβησε από τη λήξη της Βρετανικής εντολής έως τη σύσταση και λειτουργία των ισρασηλινών δικαστηρίων θα μπορούσε να βοηθήσει το Ανώτατο Δικαστήριο της Κύπρου.[8]
Κυπρο-Ισραηλινό Εμπορικό Επιμελητήριο
Το ενδεχόμενο σύστασης Κυπρο-Ισραηλινού Εμπορικού Επιμελητηρίου τέθηκε επι τάπητος το Δεκέμβριο του 1959.
Σκοπός των παραπάνω ενεργειών ήταν να τεθούν σε άμεση εφαρμογή αμέσως μετά την ανακήρυξη της Κ. Δημοκρατίας και μόνο σωτήριες θα μπορούσαν να ερμηνευτούν.
Ταυτόχρονα όμως…ήταν παράγοντες σταθερότητας στην περιοχή;
Όλα τα παραπάνω ήταν μόνο η αρχή έως το 1960.
Το ζήτημα των Δήμων. Κρίση πάνω στην ανεφάρμοστη – πρακτικά- πρόνοια.
Εκ μέρους του «Μετώπου των δημάρχων» λέγω ότι η κατάστασης είναι τόσο σοβαρα ώστε είναι καιρός ο Αρχιεπίσκοπος μαζί με το νηπιαγωγείο του να παύση λαμβάνων αποφάσεις ο ίδιος ως δικτάτωρ.
Αν υπήρχε φασισμός στην Κύπρο η άκρατη γλώσσα θα είχε χαλινάρι. Η εποχή της δικτατορίας έχει παρέλθει και η σύσταση των Δημάρχων των έξι κυπριακών πόλεων η τόσον οψίμως γεννά παρεξηγήσεις. Τούτο το Μέτωπο δεν έπρεπε να υφίστανται κατά τη διάρκεια του ένοπλου Αγώνα του ξένου κυριάρχου; Αλλ’ ύπήρχον τότε στρατόπεδα συγκεντρώσεως και κίνδυνοι πολλοί.
Μακαριότατε διαφωνώ! Η Κύπρος δεν έχει καμία θέση στη Διάσκεψη αυτή.
Εκεί είναι η θέση μας.
[1] Γλαύκος Κληρίδης, «Η κατάθεσή μου», Αθήνα, 1988 τ.1ος σελ. 210-211.
[2] Συν υπολογίσιμη και η εγχώρια τεταμένη εσωτερική κατάσταση. Η αμφιταλάντευση στις συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου και τα 13 σημεία του Μακαρίου υπονόμευσαν την εξασθενημένη θέση της.
[3] Η αφήγηση των γεγονότων βασίστηκε -κατά κύριο λόγο- στις υπηρεσιακές εκθέσεις ισραηλινών διπλωματών. Οι εκθέσεις έχουν αποχαρακτηριστεί με αφορμή τη συγγραφή μελέτης του Γαβριήλ Χρίστου «Κύπρος το Γειτονικό Νησί, Το Κυπριακό μέσα από τα κρατικά Αρχεία του Ισραήλ 1946-1960»
[4] Ο ρόλος του Μακαρίου μοιάζει με τις διαπραγματευτικές μεθόδους της Αθήνας. «Άλλοι έκαναν τις διαπραγματεύσεις και εξέφραζαν την βούληση της ελληνικής κυβέρνησης» Οι διαπραγματεύσεις με την ελληνική κυβέρνηση γίνονταν μέσα από διάφορα κανάλια, ποτέ όμως με εκείνον που θα έπαιρνε την τελική απόφαση.
[5] Δήλωση Θ. Δέρβη υπό την ιδιότητα του Δημάρχου.
[6] Εισηγήθηκε οι κύπριοι αγρότες να εκπαιδευτούν στο Ισραήλ με σκοπό να εφαρμόσουν ισραηλινές μεθόδους ανάπτυξης των καλλιεργειών.
[7] Τον Νοέμβριο του 1959 ο διευθυντής του τμήματος οικισμού και πολεοδομικού σχεδιασμού του υπουργείου εργασίας Νταβίντ Τανέ, επισκέφτηκε τη Λευκωσία, τη Λάρνακα, τη Λεμεσό και την Αμμόχωστο συντάσσοντας τεχνική έκθεση που περιείχε δέσμη προτάσεων για την πολεοδομική ανασυγκρότηδση των κυπριακών αστικών κέντρων, με την προοπτική να συνεργαστούν στο προσεχές μέλλον οι αρμόδιοι φορείς των δύο κρατών.
[8] Η Γραμματεία του Ανωτάτου δικαστηρίου Κύπρου απέστειλε το ερωτηματολόγιο προς τη Γραμματεία Επαρχιακού Δικαστηρίου του Τελ Αβίβ 11.04.1959.
