Γράφει ο Κωνσταντίνος Γιωρκάτζης, Πρόεδρος ΕΟΑ Λευκωσίας
Η κυβέρνηση ετοιμάζεται εντός του 2025, να επιβάλει αριθμό νέων τελών και φόρων που αποσκοπούν στην προστασία του περιβάλλοντος. Στόχος, μέσω αυτών των πράσινων φορολογιών, να επιτύχει προσέγγιση των επιδόσεων της Κύπρου με δεσμευτικούς στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και δεσμεύσεων που το ίδιο το κράτος έχει αναλάβει για πράσινη φορολογική μεταρρύθμιση, στο πλαίσιο του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΣΑΑ) της Κύπρου.
Ουδείς διαφωνεί ότι επιβάλλεται να προστατευτεί το περιβάλλον και οι πλείστοι από εμάς θα αποδέχονταν αυξημένα τέλη ή νέες φορολογίες, εάν το κράτος είχε δημιουργήσει τις προϋποθέσεις που θα διασφάλιζαν ότι αυτές θα είχαν το αναμενόμενο αποτέλεσμα. Δηλαδή η αυξημένη φορολογία θα εξυπηρετούσε τον στόχο για τον οποίο επιβλήθηκε.
Το τελευταίο δεν είναι αυτονόητο. Στο παρελθόν υπήρξαν περιπτώσεις που το κράτος ζήτησε αυξημένα τέλη για συγκεκριμένο σκοπό, αλλά ο σκοπός δεν επιτεύχθηκε. Για παράδειγμα, η διαχείριση των δημοτικών αποβλήτων στην Κύπρο παραμένει ένα από τα σοβαρότερα ζητήματα, με σημαντικές αποκλίσεις από τους στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ενδεικτικά, το 2012 επιβλήθηκε στον Δήμο Λευκωσίας αύξηση στο τέλος εισόδου στην ΟΕΔΑ Κόσιης (όπως και σε όλους τους Δήμους και κοινότητες) από €7 σε €40 τον τόνο στερεών αποβλήτων, αυξάνοντας το κόστος ανά έτος περίπου από €230,000 σε €1,320,000. Σήμερα γνωρίζουμε όλοι ότι το κράτος δεν κατάφερε να υλοποιήσει τους στόχους για τους οποίους οι πολίτες κλήθηκαν να επωμισθούν περισσότερα, όπως η εναρμονισμένη και περιβαλλοντικά και οικονομικά αποδοτική λειτουργία των ΟΕΔΑ, η ενίσχυση της ανακύκλωσης κτλ.
Παρά τις προσπάθειες εναρμόνισης, η χώρα μας εξακολουθεί να κατατάσσεται στις τελευταίες θέσεις, με το 77,5% των αποβλήτων να καταλήγει σε χώρους υγειονομικής ταφής, ενώ η ανακύκλωση περιορίζεται στο 22%, πολύ μακριά από τον στόχο του 55% έως το 2025. Εκτός όμως από τη σπάταλη πολλών εκατομμυρίων τα τελευταία 12 και πλέον χρόνια, η αποτυχία συμμόρφωσης εκθέτει την Κύπρο και σε αυστηρές πρόσθετες οικονομικές κυρώσεις από την ΕΕ.
Καταλήξαμε σε αυτή την τραγική κατάσταση λόγω καθυστέρησης στη λήψη αποφάσεων και στην υλοποίηση αναγκαίων έργων και κυρίως λόγω λανθασμένων αποφάσεων που λήφθηκαν σε σχέση με τη διάθεση στερεών αποβλήτων, τη στιγμή που άλλες χώρες κατάφεραν να μετατρέψουν τα απόβλητα σε οικονομικό πόρο, π.χ. για παραγωγή ενέργειας, εδαφοβελτιωτικών ή άλλων προϊόντων κ.ά.. Εκκρεμεί ακόμα, με ευθύνη του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, η δημιουργία υποδομών και πλαισίου για την αύξηση της επαναχρησιμοποίησης υλικών που θα μείωνε τη ροή αποβλήτων προς τους ΟΕΔΑ.
Η μονάδα διαχείρισης αποβλήτων στο Πεντάκωμο αποτελεί παράδειγμα προβληματικού σχεδιασμού, με διαδικασίες που φαίνεται να αγνοούν βασικές αρχές βιωσιμότητας, ενώ οι ενστάσεις της ΕΕ και των ειδικών κατά την περίοδο που λήφθηκαν οι λανθασμένες αποφάσεις για το έργο, δημιουργούν εύλογες ανησυχίες για το πώς το κράτος θα διορθώσει τα κακώς έχοντα. Ευχόμαστε το αρμόδιο Υπουργείο να έχει διερευνήσει και καταλήξει στους λόγους που λήφθηκαν οι λανθασμένες αποφάσεις ώστε να μην επαναληφθούν εκ νέου σήμερα.
Κατά συνέπεια, η πρόθεση του κράτους για επιβολή πρόσθετων επιβαρύνσεων στους πολίτες, δημιουργεί εύλογα ερωτήματα:
- Με ποιο γνώμονα θα πρέπει να αποδεχθεί ο πολίτης να πληρώσει πρόσθετα τέλη ή φόρους όταν δεν υπάρχει αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα κι επιτυχία των προηγουμένων στόχων;
- Γιατί ο πολίτης να πληρώνει τον επιπλέον φόρο, προτού το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος μας διαβεβαιώσει ότι γνωρίζει τι πήγε στραβά στο παρελθόν και μας πείσει ότι λαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα ούτως ώστε να μην επαναληφθούν τα ίδια λάθη;
- Μήπως θα πρέπει πρώτα το Υπουργείο να προχωρήσει στη διαμόρφωση όλων των προϋποθέσεων και να αποδείξει ότι εξασφαλίζει σημαντική βελτίωση προς επίτευξη των στόχων που έπρεπε να επιτευχθούν προ καιρού και ακολούθως να μας ζητήσει να πληρώσουμε;
Οφείλουμε ως κράτος να αντιμετωπίσουμε με διαφάνεια και υπευθυνότητα τα προβλήματα και τις αιτίες τους. Πρέπει να αποφύγουμε τα λάθη του παρελθόντος, όπως οι αποφάσεις του 2012, που επηρέασαν αρνητικά την εξέλιξη της διαχείρισης αποβλήτων στην Κύπρο. Οι πολιτικές που αγνόησαν τις επιστημονικές και τεχνοκρατικές εισηγήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οδήγησαν σε καθυστερήσεις, επιπλέον κόστος και πιθανόν πρόστιμα. Δεν ευθύνεται ο πολίτης για αυτή την αποτυχία, αντίθετα έχει επωμισθεί κόστος. Η διαχείριση αποβλήτων πρέπει να βασίζεται σε περιβαλλοντικά υπεύθυνες και τεχνοοικονομικά βιώσιμες λύσεις, που θα διασφαλίζουν ένα καθαρότερο και πιο βιώσιμο μέλλον για όλους και κυρίως για τις επόμενες γενιές.
Μέχρι να αποδείξει το κράτος ότι μπορεί, δεν πρέπει να επιβαρυνθούν οι πολίτες με πρόσθετη φορολογία.
Υ.Γ.: Ένα σημαντικό και ευαίσθητο ζήτημα είναι η ανάγκη συμπερίληψης των κατεχόμενων περιοχών στον στρατηγικό σχεδιασμό για κρίσιμα θέματα που αφορούν το περιβάλλον. Όταν η διεθνής κοινότητα προσπαθεί να φέρει μαζί Κίνα και ΗΠΑ σε ένα κοινό σύμφωνο, το κάνει γιατί συνειδητοποιεί προφανώς ότι οι δραστηριότητες σε κάθε γωνιά του πλανήτη έχουν επιπτώσεις σε όλο τον πλανήτη, πόσο μάλλον όταν αυτή η δραστηριότητα γίνεται μόνο κάποια χιλιόμετρα μακριά από την Πράσινη Γραμμή. Είναι προφανές ότι τα περιβαλλοντικά ζητήματα απαιτούν ολοκληρωμένες λύσεις, έτσι και η Κύπρος οφείλει να ενσωματώσει και να συμπεριλάβει τις κατεχόμενες περιοχές στον γενικό σχεδιασμό διαχείρισης αποβλήτων και περιβαλλοντικών δράσεων.
