Ήταν μία από τις πιο καταστροφικές πυρκαγιές των τελευταίων δεκαετιών στην Κύπρο. Η φωτιά που ξέσπασε στις 23 Ιουλίου 2025 στην ορεινή Λεμεσό άφησε πίσω της στάχτη, αποκαΐδια και τραύματα που δύσκολα θα επουλωθούν. Περισσότερα από 120 τετραγωνικά χιλιόμετρα γης κάηκαν, δύο ανθρώπινες ζωές χάθηκαν, και κοινότητες επλήγησαν βαθιά, με σπίτια και περιουσίες να καταστρέφονται μέσα σε λίγα λεπτά.
Η πρώτη αντίδραση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση ήταν παρούσα από την πρώτη στιγμή που έγινε αντιληπτό το μέγεθος της πυρκαγιάς, στο μέτρο των δυνατοτήτων της, όπως επισημαίνουν εκπρόσωποί της. Δήμοι, κοινότητες και ο Επαρχιακός Οργανισμός Αυτοδιοίκησης ρίχτηκαν στη μάχη, είτε με τεχνικό εξοπλισμό είτε με τη συνδρομή του διαθέσιμου προσωπικού. Συμμετείχαν όπου μπορούσαν, τόσο στις προσπάθειες κατάσβεσης όσο και στην άμεση στήριξη των επηρεαζόμενων.
Το έργο τους, ωστόσο, δεν ολοκληρώθηκε με την κατάσβεση της φωτιάς. Συνεχίζεται μέχρι και σήμερα. Στην καταγραφή των ζημιών, στην αποκατάσταση των υποδομών, στην εξεύρεση λύσεων για τους πληγέντες. Και αποδεικνύει πως ο ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε τέτοιες συνθήκες δεν είναι απλώς υποστηρικτικός. Είναι καθοριστικός.
Το φιλότιμο δεν φτάνει
Οι Δήμοι κινητοποιήθηκαν άμεσα μετά το ξέσπασμα της πυρκαγιάς, με έντονο αίσθημα ευθύνης και διάθεση για προσφορά. Παράλληλα, αναδείχθηκε εκ νέου το διαχρονικό αίτημα προς την κυβέρνηση για κατάλληλο εξοπλισμό και ουσιαστική εκπαίδευση, ώστε να μπορούν να ανταποκρίνονται αποτελεσματικά σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Το φιλότιμο από μόνο του δεν αρκεί — ειδικά όταν διακυβεύονται ανθρώπινες ζωές.
Ο Δήμος Κουρίου, για παράδειγμα, άνοιξε το Δημοτικό Σχολείο Ερήμης, σε συνεργασία με τη Σχολική Εφορεία, προκειμένου να φιλοξενηθούν περίπου 25 άτομα τις πρώτες ημέρες. Αυτό έγινε μέχρι να οργανωθεί η Πολιτική Άμυνα και να εξασφαλιστούν κατάλληλοι χώροι. Σύμφωνα με τον δήμαρχο Παντελή Γεωργίου, ακόμη και σήμερα ο Δήμος λαμβάνει αιτήματα φιλοξενίας, τα οποία προωθεί για διεκπεραίωση.
Ένα επιπλέον πρόβλημα που έχει προκύψει αφορά κατοίκους με αναπνευστικά προβλήματα ή άλλα ζητήματα υγείας, οι οποίοι δεν μπορούν να επιστρέψουν στα σπίτια τους, παρότι οι οικίες τους δεν υπέστησαν καταστροφή. Η ατμόσφαιρα και οι συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή μετά τη φωτιά καθιστούν την παραμονή τους δύσκολη, τουλάχιστον προς το παρόν.
Αξιοσημείωτη είναι η πρόταση του δημάρχου Ιεροκηπίας, Νίκου Παλιού, προς την Ένωση Δήμων, για τον συντονισμό συλλογικής προσπάθειας οικονομικής ενίσχυσης από όλους τους Δήμους της Κύπρου. Στόχος είναι η στήριξη των πληγεισών περιοχών μέσα από στοχευμένη συνεισφορά. Η Ένωση αντιμετώπισε θετικά την πρόταση, αναμένοντας πρώτα ενημέρωση από τις επηρεαζόμενες κοινότητες για τις πραγματικές τους ανάγκες, ώστε η βοήθεια να κατευθυνθεί εκεί όπου χρειάζεται περισσότερο.
Μια νέα μονάδα πολιτικής προστασίας
Σε σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε μετά την πυρκαγιά, οι Δήμοι Κουρίου, Αμαθούντας, Πολεμιδιών και Λεμεσού αποφάσισαν να δημιουργήσουν Μονάδα Πολιτικής Προστασίας. Στόχος της πρωτοβουλίας είναι η αξιολόγηση των σχεδίων πολιτικής προστασίας, κυρίως για τις περιοχές που εντάχθηκαν πρόσφατα στους Δήμους, αλλά και η ενίσχυση του κρατικού μηχανισμού σε περιόδους κρίσης.
Στο πλαίσιο αυτό, θα εξεταστούν τα υφιστάμενα σχέδια και οι ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής, ώστε να εντοπιστούν οι ανάγκες και να γίνουν στοχευμένες προμήθειες εξοπλισμού. Όπως ανέφερε ο δήμαρχος Κουρίου, ορισμένες περιοχές εμφανίζουν μεγαλύτερη έκθεση σε κινδύνους, όπως πλημμύρες ή σεισμούς, γεγονός που απαιτεί διαφοροποιημένη προετοιμασία.
Η διαδικασία σύστασης της μονάδας αναμένεται να ξεκινήσει άμεσα.
Ο ΕΟΑ στη μάχη
Από την πρώτη νύχτα, ο Επαρχιακός Οργανισμός Αυτοδιοίκησης (ΕΟΑ) Λεμεσού κινητοποιήθηκε, θέτοντας σε δράση οχήματα και προσωπικό για να συνδράμουν στις επιχειρήσεις. Από τις 24 Ιουλίου, τέσσερα συνεργεία του Οργανισμού εντάχθηκαν σε εθελοντικές ομάδες και λειτούργησαν συντονισμένα με την Πυροσβεστική.
Αξίζει να αναφερθεί ότι ο ΕΟΑ έστειλε άμεσα γεννήτριες στις κοινότητες, ώστε να τεθούν σε λειτουργία οι αντλίες γεωτρήσεων. Πολλά επιφανειακά δίκτυα είχαν υποστεί καταστροφές και, για τον λόγο αυτό, στάλθηκαν άμεσα αγωγοί και υλικά για την αποκατάστασή τους. Παράλληλα, περισσότεροι από 400 υδρομετρητές που είχαν καταστραφεί αντικαταστάθηκαν χωρίς κόστος από τον ΕΟΑ, αξιοποιώντας αποθέματα των αποθηκών του.
Ο Πρόεδρος του ΕΟΑ, Γιάννης Τσουλόφτας, επισημαίνει ότι η εμπειρία από τη διαχείριση της κρίσης ανέδειξε σημαντικά κενά στον συνολικό συντονισμό διαχείρισης τέτοιων καταστάσεων. Για τον λόγο αυτό, προτίθεται να εισηγηθεί τον προγραμματισμό ετήσιας επαρχιακής σύσκεψης πριν από κάθε θερινή περίοδο. Εκεί θα πρέπει να γίνεται κατανομή αρμοδιοτήτων, παρουσίαση διαθέσιμων πόρων και σχεδιασμός για τη λειτουργία ενιαίου μηχανισμού διαχείρισης κρίσεων.
Η επόμενη μέρα και τα μέτρα στήριξης
Οι φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης εκτιμούν ότι τα μέτρα που ανακοίνωσε η κυβέρνηση για τη στήριξη των πυρόπληκτων κινούνται σε θετική κατεύθυνση. Ωστόσο, αρκετά ζητήματα παραμένουν ανοιχτά, προκαλώντας έντονο προβληματισμό, ιδίως σε σχέση με κατοικίες που ανεγέρθηκαν χωρίς άδεια.
Σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις, οι περιπτώσεις αυτές δεν είναι λίγες. Ιδιαίτερα για όσες εντοπίζονται σε περιοχές όπου δεν επιτρέπεται ανέγερση, η ένταξή τους στα μέτρα αποζημίωσης καθίσταται εξαιρετικά δύσκολη, έως αδύνατη.
Η προσοχή των δημοτικών αρχών εστιάζεται ακριβώς σε αυτές τις περιπτώσεις, καθώς πρόκειται για συμπολίτες που, ήδη πριν από την καταστροφή, ζούσαν σε ευάλωτες συνθήκες και σήμερα κινδυνεύουν να βρεθούν εντελώς εκτός πλαισίου στήριξης.
Ο Επαρχιακός Οργανισμός Αυτοδιοίκησης Λεμεσού έχει παραλάβει από το Υπουργείο Εσωτερικών τον πρώτο κατάλογο με τα υποστατικά που είτε καταστράφηκαν είτε υπέστησαν σοβαρές ζημιές από την πυρκαγιά. Ο κατάλογος αυτός διαχωρίζεται σε δύο βασικές κατηγορίες: σε όσα διαθέτουν άδεια και σε εκείνα που δεν διαθέτουν.
Για τα αδειοδοτημένα υποστατικά, ο ΕΟΑ θα ενημερώσει το Υπουργείο, ώστε να προχωρήσει η πλήρης αποζημίωσή τους, σύμφωνα με την απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου. Για τα μη αδειοδοτημένα, η διαδικασία είναι πιο σύνθετη και προβλέπει επιπλέον διαχωρισμό: σε όσα βρίσκονται σε περιοχές όπου η αδειοδότηση είναι δυνατή και σε όσα βρίσκονται σε περιοχές όπου, λόγω διάφορων παραγόντων, δεν επιτρέπεται.
Στην πρώτη περίπτωση, εφόσον υπάρχει ήδη αίτηση ή κατατεθεί νέα, η διαδικασία αδειοδότησης θα κινηθεί άμεσα και, εφόσον εγκριθεί, η αποζημίωση θα φτάσει στο 100% της εκτιμημένης αξίας. Στη δεύτερη περίπτωση, όπου η αδειοδότηση δεν επιτρέπεται, ο ΕΟΑ θα υποβάλει σχετική έκθεση στο Συμβούλιο Μελέτης Παρεκκλίσεων. Για τις περιπτώσεις που και πάλι δεν θα δοθεί έγκριση, η αποζημίωση περιορίζεται στο 25%, σύμφωνα και με τις αποφάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου.
Καταγραφή ζημιών και υποδομών
Σε ό,τι αφορά την αποτίμηση των ζημιών, σύμφωνα με τον κ. Τσουλόφτα, υπάρχει συντονισμένη συνεργασία μεταξύ του Υπουργείου Εσωτερικών και του Επιστημονικού Τεχνικού Επιμελητηρίου Κύπρου (ΕΤΕΚ). Αυτή την περίοδο βρίσκεται σε εξέλιξη η διαμόρφωση της μεθοδολογίας που θα χρησιμοποιηθεί για την καταγραφή, ενώ παράλληλα μέλη του ΕΤΕΚ μεταβαίνουν στις πληγείσες περιοχές για επιτόπιες εκτιμήσεις. Οι σχετικές αναφορές θα υποβληθούν στο Υπουργείο για να αξιοποιηθούν στη διαδικασία αποζημίωσης.
Η δυσκολία του έργου δεν περιορίζεται στις ζημιές που υπέστησαν οι κατοικίες. Όπως επισημαίνει ο κ. Τσουλόφτας, οι καταστροφές επεκτείνονται και στον περιβάλλοντα χώρο — δάση, αμπελώνες, καλλιέργειες. Η αποκατάσταση αυτών των εκτάσεων συνιστά σύνθετη πρόκληση, η οποία απαιτεί ουσιαστικό σχεδιασμό και αποτελεσματικό συντονισμό. Ανάλογης κλίμακας είναι και η πρόκληση του καθαρισμού των καμένων περιοχών.
Η πρόσφατη καταστροφή ανέδειξε πως η Τοπική Αυτοδιοίκηση ήταν παρούσα και ενεργή, στο μέτρο των δυνατοτήτων της. Ωστόσο, κατέστη σαφές ότι χωρίς τα αναγκαία μέσα και χωρίς ουσιαστικό συντονισμό, η ανταπόκριση παραμένει αποσπασματική. Η ενίσχυση της αυτοδιοίκησης — τόσο σε επίπεδο εξοπλισμού όσο και εκπαίδευσης — δεν είναι απλώς ζήτημα οργάνωσης. Είναι βασική προϋπόθεση για να μπορεί να λειτουργεί αποτελεσματικά σε συνθήκες κρίσης.
