Ένας χρόνος έχει συμπληρωθεί από την εφαρμογή της μεταρρύθμισης στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, μιας από τις σημαντικότερες θεσμικές αλλαγές των τελευταίων δεκαετιών. Η νέα αρχιτεκτονική των Δήμων, η δημιουργία των Επαρχιακών Οργανισμών Αυτοδιοίκησης και τα Συμπλέγματα Κοινοτήτων αλλάζουν σταδιακά τον χάρτη της τοπικής διακυβέρνησης, με στόχο πιο αποτελεσματικές υπηρεσίες και καλύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών.
Για τον απολογισμό αυτού του πρώτου χρόνου, τις προκλήσεις που παραμένουν και τις προτεραιότητες της επόμενης περιόδου, μιλήσαμε με τον Υπουργό Εσωτερικών κ. Κωνσταντίνο Ιωάννου. Στη συνέντευξη που παραχώρησε στην ιστοσελίδα Αυτοδιοίκηση CY, ο Υπουργός αναφέρεται στα θετικά βήματα, αναγνωρίζει τις αδυναμίες και ξεδιπλώνει τις σκέψεις του για το μέλλον της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Ένας χρόνος Τοπικής Αυτοδιοίκησης στη νέα της μορφή, ποια είναι τα βασικά επιτεύγματα και ποια τα σημαντικότερα προβλήματα που παραμένουν;
Δεκατρείς μήνες μετά την εφαρμογή της μεταρρύθμισης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, είμαι αφενός ικανοποιημένος για την έναρξη της μεγαλεπήβολης αυτής μεταρρύθμισης και, αφετέρου, γνωρίζω τις μεγάλες προκλήσεις που έχουμε ενώπιόν μας για την περαιτέρω βελτίωση των κενών και των αδυναμιών που έχουν διαπιστωθεί.
Στα θετικά του πρώτου χρόνου εφαρμογής της μεταρρύθμισης είναι η σύσταση και η λειτουργία των πέντε Επαρχιακών Οργανισμών Αυτοδιοίκησης. Παρόλο που το επίπεδο οργάνωσης δεν είναι και στους πέντε Οργανισμούς το ίδιο ακόμη, εντούτοις πιστεύω ότι σε βάθος χρόνου οι ΕΟΑ θα έχουν μεγάλη συνεισφορά στην κοινωνία, σε επαρχιακό επίπεδο.
Κυρίως στον τομέα της αδειοδότησης, το γεγονός και μόνο ότι η αρμοδιότητα δεν είναι πλέον κατακερματισμένη σε 46 διαφορετικές Αρχές, αλλά συγκεντρώθηκε σε πέντε κεντρικά σημεία ανά Επαρχία, αποτελεί σημαντική αλλαγή. Σε συνδυασμό με τη μεταρρύθμιση του τομέα της αδειοδότησης, η εξέλιξη αυτή θα επιταχύνει τη διαδικασία εξέτασης και έκδοσης αδειών και, ταυτόχρονα, θα ενισχύσει τον τομέα ελέγχου της οικοδομικής δραστηριότητας.
Επιπλέον, η οργάνωση των Κοινοτήτων σε Συμπλέγματα έχει θετικό πρόσημο για την πορεία της μεταρρύθμισης αλλά και την πρόοδο των χωριών. Η στελέχωση των Συμπλεγμάτων με επιστημονικό προσωπικό θα έχει πολλαπλά οφέλη στη διοικητική και οικονομική διαχείρισή τους και θα τερματίσει την εμφάνιση περιστατικών κακοδιαχείρισης που παρατηρούνταν σε κάποιες περιπτώσεις, εξαιτίας της ανεπαρκούς στελέχωσης των Κοινοτικών Συμβουλίων και της έλλειψης τεχνογνωσίας.
Στα αρνητικά, έγκαιρα είχαμε εντοπίσει κάποιες σοβαρές αδυναμίες στο νομοθετικό πλαίσιο. Καταφέραμε, σε συνεννόηση με την Κοινοβουλευτική Επιτροπή Εσωτερικών και την Ένωση Δήμων Κύπρου — τους οποίους ευχαριστώ για το πνεύμα συνεργασίας — να διορθώσουμε ορισμένα από τα κενά μέσα από την έγκριση δύο πακέτων τροποποιήσεων. Εντούτοις, υπάρχουν ακόμη πολλές αλλαγές που εξετάζονται και θα προωθηθούν για συζήτηση με τη σύσταση του νέου Κοινοβουλίου.
Ανάμεσα στις διορθώσεις που θα επιδιώξουμε είναι η επαναξιολόγηση των τεχνοοικονομικών μελετών που είχαν γίνει από ειδικούς σε σχέση με τις συνενώσεις των Δήμων. Έχουμε την πολιτική βούληση να προωθήσουμε νέα εισήγηση, αν διαφανεί ότι θα ήταν ωφέλιμο, για την επανασύσταση των Δήμων, με στόχο πρωτίστως να διασφαλιστεί η οικονομική βιωσιμότητά τους.
Επιπλέον, έχω εκφράσει αρκετές φορές στο παρελθόν προβληματισμό αναφορικά με τον τρόπο που έχει σχεδιαστεί ο θεσμός των Αντιδημάρχων, τόσο σε σχέση με τα καθήκοντα όσο και με τον αριθμό τους. Παράλληλα, με απασχολεί και ο τρόπος εκλογής τους.
Είναι μια σειρά από προβληματικά σημεία που εξετάζουμε, με σκοπό να ετοιμάσουμε μια ολοκληρωμένη πρόταση, την οποία θα θέσουμε ενώπιον του Κοινοβουλίου για συζήτηση και έγκριση. Υπάρχει άλλωστε σύμπνοια με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς για τροποποιήσεις που θα βελτιώσουν περισσότερο την Τοπική Αυτοδιοίκηση.
Μετά την αποτίμηση του πρώτου χρόνου εφαρμογής, ζητήσαμε από τον Υπουργό να μας μιλήσει για το στρατηγικό όραμα και τις προτεραιότητες της επόμενης περιόδου.
Αναπόσπαστο μέρος της μεταρρύθμισης ήταν και είναι το Υπουργείο Εσωτερικών. Ποιο είναι το στρατηγικό όραμα του Υπουργείου για την Τοπική Αυτοδιοίκηση την επόμενη τριετία και πού εντοπίζετε τις πιο επείγουσες ανάγκες για διορθωτικές παρεμβάσεις;
Είναι γεγονός ότι κατά τη μακρά συζήτηση που προηγήθηκε της ψήφισης των νόμων για την Τοπική Αυτοδιοίκηση υπήρξαν σημαντικές τροποποιήσεις, κάποιες μάλιστα της τελευταίας στιγμής, τόσο από πλευράς του Κράτους όσο και από πλευράς των κοινοβουλευτικών κομμάτων. Οι εκατέρωθεν υποχωρήσεις (αν μπορώ να τις χαρακτηρίσω ως τέτοιες) οδήγησαν σε αδυναμίες και κενά, που διαπιστώνονται στην πρακτική εφαρμογή της μεταρρύθμισης και δυσχεραίνουν την αποτελεσματική εφαρμογή της.
Ως Κυβέρνηση, είχαμε εντοπίσει σειρά αδυναμιών στις νομοθεσίες από την ανάληψη της διακυβέρνησης της χώρας και αρκετά πριν τεθεί σε εφαρμογή η ριζική αυτή μεταρρύθμιση.
Σε στενή συνεργασία με την Κοινοβουλευτική Επιτροπή Εσωτερικών και τις Ενώσεις Δήμων και Κοινοτήτων, επιχειρήσαμε να επιλύσουμε κάποια από αυτά τα προβλήματα πριν την έναρξη της μεταρρύθμισης με ένα πρώτο πακέτο τροποποιήσεων, ενώ πρόσφατα εγκρίθηκε δεύτερο πακέτο αλλαγών, με στόχο πρωτίστως τη βελτίωση του νομοθετικού πλαισίου και της λειτουργίας των Τοπικών Αρχών.
Για παράδειγμα, είχαμε διαπιστώσει ότι η αντιμισθία των Αντιδημάρχων δινόταν με οριζόντιο τρόπο, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη βασικά κριτήρια, όπως τα πληθυσμιακά δεδομένα του κάθε δημοτικού διαμερίσματος. Προωθήσαμε λοιπόν τροποποίηση και υιοθετήσαμε πληθυσμιακά κριτήρια, καθορίζοντας δικαιότερη μέθοδο για την αμοιβή τους.
Η άποψή μου είναι ότι σε κάποιες περιπτώσεις το ύψος της αντιμισθίας των Αντιδημάρχων εξακολουθεί να θεωρείται υψηλό και είναι ένα από τα σημεία που πρέπει να τύχει περαιτέρω επεξεργασίας και ενδεχομένως να προωθηθεί αλλαγή. Στο πλαίσιο της ευρύτερης προσέγγισής μας σε σχέση με τον θεσμό των Αντιδημάρχων και τα καθήκοντά τους, εγκρίθηκε πριν από μερικούς μήνες τροποποίηση που αφορά στον καθορισμό οριζόντια μη εκτελεστικής φύσης αρμοδιοτήτων, κάτι που ήταν και δικό τους αίτημα.
Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν αρκετά που χρήζουν τροποποίησης, έτσι ώστε να φτάσουμε στο επιθυμητό επίπεδο λειτουργίας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, που θα εξυπηρετεί τις τοπικές κοινωνίες.
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι ένας ζωντανός οργανισμός, που χρειάζεται συνεχή παρακολούθηση και ουσιαστικές παρεμβάσεις για να βελτιώνεται και να αναβαθμίζεται.
Όραμά μας είναι να δημιουργήσουμε ένα υγιές περιβάλλον για τις Τοπικές Αρχές, πιο γρήγορο και περισσότερο αποτελεσματικό, που να είναι σε θέση να ανταποκρίνεται στις συνεχώς μεταβαλλόμενες ανάγκες των πολιτών.
Ένα ακόμη κρίσιμο ζήτημα που απασχόλησε την κοινή γνώμη είναι οι συνενώσεις των Δήμων και ο τρόπος που αυτές υλοποιήθηκαν.
Δεδομένου ότι οι συνενώσεις έγιναν χωρίς να ληφθούν υπόψη ακαδημαϊκές μελέτες και εισηγήσεις εμπειρογνωμόνων, εξετάζει σήμερα το Υπουργείο Εσωτερικών νέο σχεδιασμό; Και αν ναι, με ποιον τρόπο;
Πολύ σωστά διαπιστώνετε ότι, παρόλο που είχαν μετακληθεί ομάδες εμπειρογνωμόνων οι οποίοι προέβησαν σε σειρά εισηγήσεων, οι μελέτες τους δεν λήφθηκαν υπόψη στον σχεδιασμό της νέας μορφής των Τοπικών Αρχών. Ή τουλάχιστον, δεν υιοθετήθηκαν στον βαθμό που θα έπρεπε, εξαιτίας των υποχωρήσεων που έγιναν από όλες τις πλευρές.
Παρόλο που ο αριθμός των Δήμων είναι μειωμένος κατά δέκα σε σχέση με το προηγούμενο καθεστώς, εξακολουθεί να θεωρείται μεγάλος αν σκεφτούμε τα γεωγραφικά και πληθυσμιακά δεδομένα της χώρας μας. Επιπλέον, οι τελικές συνενώσεις δεν έγιναν στη βάση πληθυσμιακών κριτηρίων. Ως εκ τούτου, τα οφέλη της μεταρρύθμισης δεν αναμένεται να είναι για όλους τους Δήμους στον ίδιο βαθμό.
Ενδεικτικές είναι οι περιπτώσεις δύο μεγάλων Δήμων, του Στροβόλου και της Πάφου, που δεν συνενώθηκαν με άλλους Δήμους ή Κοινότητες. Στην ουσία, χιλιάδες δημότες των δύο περιοχών αποκλείστηκαν έμμεσα από τη μεταρρύθμιση και τα οφέλη της.
Υπάρχουν επίσης περιπτώσεις Δήμων που συνενώθηκαν με μικρές Κοινότητες και δεν θα έχουν τα ίδια οφέλη και τις ίδιες εξοικονομήσεις όπως ο νέος Δήμος Λευκωσίας, όπου τέσσερις μεγάλοι Δήμοι ενώθηκαν σε μία οντότητα. Η Λευκωσία είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα του σκοπού της μεταρρύθμισης και το μοντέλο αυτό πρέπει να εξεταστεί για εφαρμογή και σε άλλες περιπτώσεις.
Πρόθεσή μας είναι να επαναφέρουμε στο τραπέζι τις μελέτες που εκπονήθηκαν από τους ειδικούς και, στη βάση αυτών, να επαναξιολογήσουμε τις συνενώσεις. Στόχος μας είναι να επιτυγχάνονται οικονομίες κλίμακας, ποιοτικότερες υπηρεσίες και καλύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών.
Ένα ακόμη κεφάλαιο της μεταρρύθμισης αφορά τα Συμπλέγματα Κοινοτήτων, για τα οποία ζητήσαμε από τον Υπουργό να αναφερθεί στο χρονοδιάγραμμα πλήρους εφαρμογής και στη λειτουργία τους.
Ποιο είναι το χρονοδιάγραμμα για την πλήρη εφαρμογή των Συμπλεγμάτων και με ποιον τρόπο διασφαλίζεται η αποτελεσματική λειτουργία τους προς όφελος των κατοίκων;
Η λειτουργία των Συμπλεγμάτων Παροχής Υπηρεσιών, που θα εξορθολογήσουν τον τρόπο λειτουργίας των Κοινοτήτων, είναι η χαρακτηριστικότερη απόδειξη της αναγκαιότητας που υπήρχε για την εφαρμογή ενός νέου πλαισίου Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Με κίνδυνο να γίνω γραφικός, θέλω να επαναλάβω, με την ευκαιρία που μου δίνετε, την πεποίθησή μου ότι για τις Κοινότητες και τους κατοίκους τους η μεταρρύθμιση είναι ευεργετική.
Τα Συμπλέγματα έχουν ήδη συσταθεί και έχουν επιλέξει τους Προέδρους και τις έδρες τους. Επιπρόσθετα, έχουν εγκριθεί τα οργανογράμματα κάθε Συμπλέγματος, στη βάση του μεγέθους και των αναγκών τους, καθώς και τα Σχέδια Υπηρεσίας για τις θέσεις του κάθε οργανογράμματος. Έχει επίσης ολοκληρωθεί η επεξεργασία των Κανονισμών που αφορούν θέματα διορισμών και άλλα ζητήματα προσωπικού και αναμένεται το επόμενο διάστημα να υιοθετηθούν από τα Συμπλέγματα και να εγκριθούν.
Ωστόσο, ανεξαρτήτως της έγκρισης των Κανονισμών, τα Συμπλέγματα μπορούν άμεσα να προκηρύξουν τις περισσότερες θέσεις του οργανογράμματός τους, δεδομένου ότι η διαδικασία διορισμού ρυθμίζεται από τον περί Αξιολόγησης Υποψηφίων για Διορισμό στη Δημόσια Υπηρεσία Νόμο.
Με την ευκαιρία, θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαίτερα την Ένωση Κοινοτήτων Κύπρου για το μεγάλο έργο που επιτελεί, συντονίζοντας τις ενέργειες των Συμπλεγμάτων ώστε οι θέσεις να προκηρυχθούν το συντομότερο και να διεξαχθούν οι εξετάσεις για τους υποψηφίους ταυτόχρονα για όλα τα Συμπλέγματα. Στόχος είναι όλες οι θέσεις να προκηρυχθούν εντός του επόμενου μήνα και, στη συνέχεια, να διενεργηθεί η διαδικασία των εξετάσεων καθώς και οι υπόλοιπες ενέργειες που προβλέπονται από τον νόμο για την πρόσληψη των υπαλλήλων.
Το Υπουργείο Εσωτερικών βρίσκεται σε διαρκή επικοινωνία με την Ένωση Κοινοτήτων και τους Προέδρους των Συμπλεγμάτων, παρέχοντας διοικητική στήριξη ώστε να ολοκληρωθούν οι αναγκαίες διαδικασίες. Την ίδια ώρα, έχει εξασφαλιστεί επιπρόσθετη χορηγία ύψους €3 εκ. για την κάλυψη των μισθών του προσωπικού που θα στελεχώσει τα Συμπλέγματα.
