Εξαγγελίες Υπουργού Γεωργίας – Νέο πακέτο μέτρων για το υδατικό – Έργα 200 εκατομμυρίων

Με έμφαση στην ανάγκη για ολιστική διαχείριση των υδάτινων πόρων και την ενίσχυση της αγροτικής ανθεκτικότητας απέναντι στην κλιματική κρίση, η Υπουργός Γεωργίας, Μαρία Παναγιώτου ανακοίνωσε, την έγκριση του πέμπτου πακέτου μέτρων από το Υπουργικό Συμβούλιο για το υδατικό.

Μεταξύ άλλων ανακοινώθηκε η έγκριση του σχεδίου δράσης για τη μεταρρύθμιση της διακυβέρνησης των υδάτων που προβλέπει ενισχυμένη εποπτεία και βελτίωση της τεχνικής και διοικητικής επάρκειας των οργανισμών παροχής νερού και επιτάχυνση της εκτέλεσης των έργων υποδομής.

Επίσης οριστικοποιήθηκε η χωροθέτηση των μόνιμων μονάδων αφαλάτωσης στην ελεύθερη Αμμόχωστο και στην Ανατολική Λεμεσό, πρόσθετων των πέντε. Αναμένεται να λειτουργήσουν τέλη του 2029 και με τη λειτουργία τους θα καλύπτεται το εκατό τοις εκατό των αναγκών ύδρευσης από αφαλατωμένο νερό.

Από τον Απρίλιο του 2024 μέχρι σήμερα, το Υπουργικό Συμβούλιο έλαβε τέσσερα πακέτα μέτρων, τα οποία έχουν ήδη μπει σε εφαρμογή, φέρνοντας χειροπιαστά αποτελέσματα.

• Μέχρι τον Ιανουάριο του 2026, τίθενται σε πλήρη λειτουργία και τα τέσσερα έργα κινητών μονάδων αφαλάτωσης που εξαγγέλθηκαν τον Μάρτιο του 2025. Είναι τα έργα στη Μονή, Λιμάνι, Κισσόνεργα, Γαρύλλης, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που παραλήφθηκαν από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τέθηκαν σε λειτουργία σε χρόνο ρεκόρ, σε μόλις τρεις (3) μήνες. Οι μονάδες αυτές θα προσθέσουν στο σύστημα ποσότητες νερού ύψους τουλάχιστον 47.000 κυβικών μέτρων ημερησίως.
• Υλοποιούνται έργα υποδομής ύδατος συνολικής αξίας 200 εκατομμυρίων ευρώ –το μεγαλύτερο ποσό που έχει διατεθεί ποτέ για συντηρήσεις και έργα για μείωση των απωλειών, βελτίωση της ύδρευσης και αντικατάσταση του πολύ πεπαλαιωμένου δικτύου που παραλάβαμε.
• Παράλληλα, είναι σε εξέλιξη 31 έργα για την ενίσχυση της υδατοπρομήθειας κοινοτήτων, με στόχο την ολοκλήρωσή τους έως το 2026.
• Έχουν ανορυχθεί και θωρακιστεί μέχρι στιγμής 13 επιτυχείς γεωτρήσεις από το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης, ενώ το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων (ΤΑΥ) έχει ολοκληρώσει 23 έργα αξιοποίησης νέων ή υφιστάμενων γεωτρήσεων, προωθώντας παράλληλα τη μελέτη ακόμη 11 έργων.
• Το σοβαρό πρόβλημα των απωλειών τυγχάνει για πρώτη φορά, από αυτήν την Κυβέρνηση, αποτελεσματικής διαχείρισης σε δυο επίπεδα:

Α) Με πρωτοβουλία δική μας, ζητήθηκε από τους Επαρχιακούς Οργανισμούς Αυτοδιοίκησης (ΕΟΑ) η κοστολόγηση και καταγραφή των απαραίτητων έργων για μείωση των απωλειών των δικτύων που ήταν υπό την ευθύνη των Συμβουλίων Υδατοπρομήθειας. Για το 2025 εγκρίθηκαν αρχικά τα έργα μείωσης απωλειών και αντικατάστασης αγωγών, συνολικού ύψους €10,5 εκατομμυρίων, που μπορούσαν να ολοκληρωθούν εντός ενός έτους και είχαν τη μεγαλύτερη θετική επίπτωση στο υδατικό ισοζύγιο. Το ίδιο έγινε και με έργα €1 εκατ. για Κοινότητες. Στόχος μας είναι η δράση αυτή να συνεχιστεί.

Β) Πέραν από την οικονομική ενίσχυση των ΕΟΑ, από τον Ιούλιο 2025 ξεκίνησε η υλοποίηση της πρώτης εμπεριστατωμένης μελέτης που θα καταδείξει τις πραγματικές απώλειες και το σύνολο των διορθώσεων που χρειάζεται να γίνουν, ώστε να διορθωθεί μόνιμα το πρόβλημα στη βάση ενός σταθερού προγραμματισμού.

• Τον Οκτώβριο του 2024 ξεκίνησε η μελέτη αναθεώρησης της υδατικής πολιτικής με ορίζοντα τις ανάγκες μας έως το 2050, η οποία θα επαναπροσδιορίσει τον εθνικό προγραμματισμό και θα εξισορροπήσει το υδατικό ισοζύγιο μακροπρόθεσμα. Ως εκ τούτου, θα ξέρουμε ποια έργα χρειάζεται να γίνουν, ώστε να μη ζήσουν και οι επόμενοι αυτό που βιώνουμε εμείς αυτήν την περίοδο. Σε εξέλιξη βρίσκεται και μελέτη του Πανεπιστημίου Κύπρου για τις στρατηγικές καλλιέργειες, στις οποίες πρέπει να επενδύσουμε, αναπροσαρμόζοντας την πολιτική μας απέναντι στις υδροβόρες καλλιέργειες.
• Απλοποιήσαμε τις διαδικασίες για τοποθέτηση μικρών ιδιωτικών αφαλατώσεων, και από τον Μάρτιο του 2025 είναι σε ισχύ Σχέδιο Χορηγιών για Εγκατάσταση Μικρών Ιδιωτικών Μονάδων Αφαλάτωσης για ξενοδοχεία και τοπικές Αρχές, ύψους €3 εκατ. Στόχος να καλύψουν, με απλοποιημένες διαδικασίες, τις ανάγκες τους σε νερό, χωρίς να επιβαρύνουν τα κυβερνητικά συστήματα υδατοπρομήθειας. Μέχρι στιγμής έχουν υποβληθεί στο ΤΑΥ 13 αιτήσεις.
• Σε ό,τι αφορά στο ανθρώπινο δυναμικό του ΤΑΥ, για το οποίο γίνεται συχνά λόγος το τελευταίο διάστημα, να πω ότι τα τελευταία τρία (3) χρόνια, από το 2023 έως σήμερα, έχει ενισχυθεί με 54 άτομα. Σημαντικός αριθμός αν αναλογιστεί κανείς πως για 12 χρόνια, από το 2010 έως το 2022, το ΤΑΥ ενισχύθηκε με 37 μόλις άτομα. Φυσικά, η στελέχωσή του συνεχίζεται.
• Θέσαμε, σε συνεργασία με το Κέντρο Αριστείας «ΚΟΙΟΣ», τη λειτουργία της ερφαρμογής «Σταγονομετρώ», για να μπορεί το κάθε νοικοκυριό να βλέπει εάν η κατανάλωση νερού είναι σε ικανοποιητικά πλαίσια ή υπερκαταναλώνει.

Αυτά, λοιπόν, είναι μόνο ένα μικρό δείγμα από τα μέτρα που βρίσκονται ήδη σε τροχιά υλοποίησης, στο πλαίσιο του ολοκληρωμένου σχεδιασμού για το υδατικό.

Το Υπουργικό Συμβούλιο, την Τετάρτη 29 Οκτωβρίου, συνεχίζοντας με αφοσίωση τη μόνιμη επίλυση αυτού του διαχρονικού προβλήματος, έχει προχωρήσει στην έγκριση ενός νέου, πέμπτου πακέτου μέτρων για το υδατικό, με στόχο να ενισχύσουμε περαιτέρω την υδροδότηση της χώρας μας.

Συγκεκριμένα, το Υπουργικό στη συνεδρία της 29^ης Οκτωβρίου έχει εγκρίνει:

1. Το Σχέδιο Δράσης για τη Μεταρρύθμιση της Διακυβέρνησης των Υδάτων. Αναγνωρίσαμε την ανάγκη βελτίωσης της διακυβέρνησης των υδάτων, ώστε να υπάρχει ένας ολοκληρωμένος μηχανισμός διαχείρισης των υδάτινων πόρων. Η μεταρρύθμιση αυτή θα μας επιτρέψει να αποκτήσουμε ενισχυμένη εποπτεία, βελτίωση της τεχνικής και διοικητικής επάρκειας των οργανισμών παροχής νερού και επιτάχυνση της εκτέλεσης των έργων υποδομής.
2. Οριστικοποιείται η χωροθέτηση των μόνιμων μονάδων αφαλάτωσης στην Ελεύθερη Αμμόχωστο και στην Ανατολική Λεμεσό, πρόσθετα των πέντε υφιστάμενων. Ξεκινούν εντός του έτους οι προκαταρτικές μελέτες, με στόχο τη λειτουργία των μονάδων τέλη του 2029. Οι μονάδες αυτές θα λειτουργούν και με Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ). Με τη λειτουργία τους θα καλύπτεται το 100% των αναγκών ύδρευσης από αφαλατωμένο νερό.
3. Προστίθεται στο σύστημα η λειτουργία τουλάχιστον ακόμα τριών (3) κινητών μονάδων αφαλάτωσης, οι οποίες θα εγκατασταθούν στην Επισκοπή, τον Βασιλικό και την Ελεύθερη Αμμόχωστο. Με την πλήρη λειτουργία και των μονάδων αυτών (Κισσόνεργα, Γαρύλλης, Μονή, Λιμάνι, Επισκοπή, Βασιλικό, Ελεύθερη Αμμόχωστο), θα προστεθούν στο σύστημα συνολικά τουλάχιστον 77 χιλιάδες κυβικά μέτρα ημερησίως, ποσότητα που υπερβαίνει τη συνολική παραγωγή των δύο μόνιμων μονάδων αφαλάτωσης του Βασιλικού και της Πάφου.

Με αυτές τις ποσότητες, λοιπόν, αυξάνουμε πέραν του 32% την παραγωγή ασφαλτωμένου νερού, επιτυγχάνοντας μέσα σε λίγους μήνες, σημαντική αύξηση της επάρκειας ύδρευσης, συνεχίζοντας όμως με σταθερά βήματα προς τον στόχο μας για κάλυψη των αναγκών ύδρευσης της χώρας από αφαλατωμένο νερό.

Πέραν των πιο πάνω, φέτος για πρώτη φορά, στις προτάσεις του Προϋπολογισμού για το 2026 έχουν συμπεριληφθεί πέραν των €140 εκατ. για αγορά αφαλατωμένου νερού. Η απόφαση αυτή καταδεικνύει την πρόθεση της Κυβέρνησης για συνεχομένη χρήση των αφαλατώσεων, διαφοροποιώντας τη μέχρι σήμερα πολιτική, η οποία στερούσε ποσότητες νερού για άρδευση. Ταυτόχρονα, πέραν από τα σημαντικά έργα ύδρευσης, βρίσκονται σε τροχιά υλοποίησης και σημαντικά έργα χρήσης ανακτημένου νερού (το οποίο αποτελεί μια σημαντική συνεχομένη μη συμβατική πηγή νερού άρδευσης) με πιο σημαντικά να είναι:

1. Το Έργο Χρήσης Ανακτημένου Νερού Λάρνακας – Φράγμα Τερσεφάνου.
2. Το Έργο Χρήσης Ανακτημένου Νερού Δυτικής Λευκωσίας (Ανθούπολης), που αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του χρόνου.
3. Ολοκλήρωση εργασιών φράγματος Αραδίππου για κάλυψη αρδευτικών αναγκών αναδασμού της περιοχής.
4. Συνέχιση εργασιών για την ολοκλήρωση των αρδευτικών δικτύων στο Αρδευτικό Έργο Σολέας.
5. Εργασίες αναβάθμισης υφιστάμενων Αρδευτικών Έργων του ΤΑΥ, όπως των δικτύων στα Κοκκκινοχώρια, στη Λάρνακα, στο Ακρωτήρι, στη Γερμασόγεια και στην Πάφο.
6. Αυξημένα χρηματοδοτικά εργαλεία για αποτελεσματική αντιμετώπιση των προβλημάτων των Αρδευτικών Τμημάτων, τα οποία είναι εκτός της αρμοδιότητας και ευθύνης του ΤΑΥ.
7. Το Αρδευτικό Έργο στην Κοιλάδα Διαρίζου.
8. Αρδευτικά έργα για ικανοποίηση αναγκών της Δυτικής Λευκωσίας.
9. Έργα επέκτασης χρήσης ανακτημένου νερού που παράγεται από αστικούς Σταθμούς Επεξεργασίας Λυμάτων.
10. Λειτουργία και συντήρηση κεντρικών αγωγών μεταφοράς νερού άρδευσης και ανακτημένου νερού, μήκους εκατοντάδων χιλιομέτρων ανά το παγκύπριο.
11. Λειτουργία και συντήρηση αρδευτικών έργων και έργων χρήσης ανακτημένου νερού.

Αυτούσια η δήλωση 

Είμαστε σήμερα στην Επαρχία της Πάφου, μια κατεξοχήν αγροτική περιοχή, όπου η γη, οι άνθρωποι της παραγωγής και η αγροτική δραστηριότητα αποτελούν βασικό πυρήνα της τοπικής οικονομίας. Κατά τη διάρκεια της σημερινής επίσκεψης, πραγματοποιήθηκαν συναντήσεις με παραγωγούς και αγροτικές οργανώσεις της Επαρχίας, με στόχο την ανταλλαγή απόψεων και την καταγραφή των προκλήσεων που αντιμετωπίζει ο αγροτικός τομέας.

Είναι γι’ αυτό που θεωρώ σημαντική συγκυρία να ανακοινωθούν σήμερα, εδώ, οι αποφάσεις που ελήφθησαν από το Υπουργικό Συμβούλιο στη συνεδρία της 29ης Οκτωβρίου, αναφορικά με την αξιοποίηση της εγκαταλελειμμένης γεωργικής γης για σκοπούς πυροπροστασίας, καθώς και για το υδατικό ζήτημα. Και τα δύο θέματα επηρεάζουν άμεσα το σύνολο της κοινωνίας, με ιδιαίτερη πίεση στον αγροτικό κόσμο, ο οποίος βιώνει καθημερινά τις επιπτώσεις της ανομβρίας και της κλιματικής κρίσης.

Η αντιμετώπιση των προκλήσεων στην άρδευση προϋποθέτει τη συνολική διαχείριση της ύδρευσης, και προς αυτήν την κατεύθυνση λαμβάνονται ήδη μέτρα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Κύπρος ιστορικά αντιμετώπιζε παρατεταμένες περιόδους ανομβρίας. Από την άφιξη της Αγίας Ελένης, στο νησί τον 4^ο μ.Χ μέχρι τα επιστημονικά δεδομένα του 2006, ξέραμε και ξέρουμε ότι η Κύπρος βρίσκεται σε ένα «hot spot», με αυξανόμενη τη συχνότητα ξηρασίας, καύσωνα και περιόδων ανομβρίας.

Η κυβέρνηση, από την πρώτη στιγμή, με αφοσίωση προχωρά στη μόνιμη επίλυση του διαχρονικού αυτού προβλήματος.

Από την πρώτη στιγμή ανάληψης της διακυβέρνησης της χώρας από τον Νίκο Χριστοδουλίδη τερματίστηκε η μέχρι εκείνη περίοδο εφεδρική χρήση των αφαλατώσεων, λαμβάνοντας την πολιτική απόφαση πως με την πλήρη κάλυψη των αναγκών της ύδρευσης από αφαλατώσεις, τα φράγματα πρέπει να αφήνονται για τους αρδευτές μας.

Από τον Απρίλιο του 2024 μέχρι σήμερα, το Υπουργικό Συμβούλιο έλαβε τέσσερα πακέτα μέτρων, τα οποία έχουν ήδη μπει σε εφαρμογή, φέρνοντας χειροπιαστά αποτελέσματα.

Ενδεικτικά, αναφέρω:

• Μέχρι τον Ιανουάριο του 2026, τίθενται σε πλήρη λειτουργία και τα τέσσερα έργα κινητών μονάδων αφαλάτωσης που εξαγγέλθηκαν τον Μάρτιο του 2025. Είναι τα έργα στη Μονή, Λιμάνι, Κισσόνεργα, Γαρύλλης, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που παραλήφθηκαν από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τέθηκαν σε λειτουργία σε χρόνο ρεκόρ, σε μόλις τρεις (3) μήνες. Οι μονάδες αυτές θα προσθέσουν στο σύστημα ποσότητες νερού ύψους τουλάχιστον 47.000 κυβικών μέτρων ημερησίως.
• Υλοποιούνται έργα υποδομής ύδατος συνολικής αξίας 200 εκατομμυρίων ευρώ –το μεγαλύτερο ποσό που έχει διατεθεί ποτέ για συντηρήσεις και έργα για μείωση των απωλειών, βελτίωση της ύδρευσης και αντικατάσταση του πολύ πεπαλαιωμένου δικτύου που παραλάβαμε.
• Παράλληλα, είναι σε εξέλιξη 31 έργα για την ενίσχυση της υδατοπρομήθειας κοινοτήτων, με στόχο την ολοκλήρωσή τους έως το 2026.
• Έχουν ανορυχθεί και θωρακιστεί μέχρι στιγμής 13 επιτυχείς γεωτρήσεις από το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης, ενώ το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων (ΤΑΥ) έχει ολοκληρώσει 23 έργα αξιοποίησης νέων ή υφιστάμενων γεωτρήσεων, προωθώντας παράλληλα τη μελέτη ακόμη 11 έργων.
• Το σοβαρό πρόβλημα των απωλειών τυγχάνει για πρώτη φορά, από αυτήν την Κυβέρνηση, αποτελεσματικής διαχείρισης σε δυο επίπεδα:

Α) Με πρωτοβουλία δική μας, ζητήθηκε από τους Επαρχιακούς Οργανισμούς Αυτοδιοίκησης (ΕΟΑ) η κοστολόγηση και καταγραφή των απαραίτητων έργων για μείωση των απωλειών των δικτύων που ήταν υπό την ευθύνη των Συμβουλίων Υδατοπρομήθειας. Για το 2025 εγκρίθηκαν αρχικά τα έργα μείωσης απωλειών και αντικατάστασης αγωγών, συνολικού ύψους €10,5 εκατομμυρίων, που μπορούσαν να ολοκληρωθούν εντός ενός έτους και είχαν τη μεγαλύτερη θετική επίπτωση στο υδατικό ισοζύγιο. Το ίδιο έγινε και με έργα €1 εκατ. για Κοινότητες. Στόχος μας είναι η δράση αυτή να συνεχιστεί.

Β) Πέραν από την οικονομική ενίσχυση των ΕΟΑ, από τον Ιούλιο 2025 ξεκίνησε η υλοποίηση της πρώτης εμπεριστατωμένης μελέτης που θα καταδείξει τις πραγματικές απώλειες και το σύνολο των διορθώσεων που χρειάζεται να γίνουν, ώστε να διορθωθεί μόνιμα το πρόβλημα στη βάση ενός σταθερού προγραμματισμού.

• Τον Οκτώβριο του 2024 ξεκίνησε η μελέτη αναθεώρησης της υδατικής πολιτικής με ορίζοντα τις ανάγκες μας έως το 2050, η οποία θα επαναπροσδιορίσει τον εθνικό προγραμματισμό και θα εξισορροπήσει το υδατικό ισοζύγιο μακροπρόθεσμα. Ως εκ τούτου, θα ξέρουμε ποια έργα χρειάζεται να γίνουν, ώστε να μη ζήσουν και οι επόμενοι αυτό που βιώνουμε εμείς αυτήν την περίοδο. Σε εξέλιξη βρίσκεται και μελέτη του Πανεπιστημίου Κύπρου για τις στρατηγικές καλλιέργειες, στις οποίες πρέπει να επενδύσουμε, αναπροσαρμόζοντας την πολιτική μας απέναντι στις υδροβόρες καλλιέργειες.
• Απλοποιήσαμε τις διαδικασίες για τοποθέτηση μικρών ιδιωτικών αφαλατώσεων, και από τον Μάρτιο του 2025 είναι σε ισχύ Σχέδιο Χορηγιών για Εγκατάσταση Μικρών Ιδιωτικών Μονάδων Αφαλάτωσης για ξενοδοχεία και τοπικές Αρχές, ύψους €3 εκατ. Στόχος να καλύψουν, με απλοποιημένες διαδικασίες, τις ανάγκες τους σε νερό, χωρίς να επιβαρύνουν τα κυβερνητικά συστήματα υδατοπρομήθειας. Μέχρι στιγμής έχουν υποβληθεί στο ΤΑΥ 13 αιτήσεις.
• Σε ό,τι αφορά στο ανθρώπινο δυναμικό του ΤΑΥ, για το οποίο γίνεται συχνά λόγος το τελευταίο διάστημα, να πω ότι τα τελευταία τρία (3) χρόνια, από το 2023 έως σήμερα, έχει ενισχυθεί με 54 άτομα. Σημαντικός αριθμός αν αναλογιστεί κανείς πως για 12 χρόνια, από το 2010 έως το 2022, το ΤΑΥ ενισχύθηκε με 37 μόλις άτομα. Φυσικά, η στελέχωσή του συνεχίζεται.
• Θέσαμε, σε συνεργασία με το Κέντρο Αριστείας «ΚΟΙΟΣ», τη λειτουργία της ερφαρμογής «Σταγονομετρώ», για να μπορεί το κάθε νοικοκυριό να βλέπει εάν η κατανάλωση νερού είναι σε ικανοποιητικά πλαίσια ή υπερκαταναλώνει.

Αυτά, λοιπόν, είναι μόνο ένα μικρό δείγμα από τα μέτρα που βρίσκονται ήδη σε τροχιά υλοποίησης, στο πλαίσιο του ολοκληρωμένου σχεδιασμού για το υδατικό.

Το Υπουργικό Συμβούλιο, την Τετάρτη 29 Οκτωβρίου, συνεχίζοντας με αφοσίωση τη μόνιμη επίλυση αυτού του διαχρονικού προβλήματος, έχει προχωρήσει στην έγκριση ενός νέου, πέμπτου πακέτου μέτρων για το υδατικό, με στόχο να ενισχύσουμε περαιτέρω την υδροδότηση της χώρας μας.

Συγκεκριμένα, το Υπουργικό στη συνεδρία της 29^ης Οκτωβρίου έχει εγκρίνει:

1. Το Σχέδιο Δράσης για τη Μεταρρύθμιση της Διακυβέρνησης των Υδάτων. Αναγνωρίσαμε την ανάγκη βελτίωσης της διακυβέρνησης των υδάτων, ώστε να υπάρχει ένας ολοκληρωμένος μηχανισμός διαχείρισης των υδάτινων πόρων. Η μεταρρύθμιση αυτή θα μας επιτρέψει να αποκτήσουμε ενισχυμένη εποπτεία, βελτίωση της τεχνικής και διοικητικής επάρκειας των οργανισμών παροχής νερού και επιτάχυνση της εκτέλεσης των έργων υποδομής.
2. Οριστικοποιείται η χωροθέτηση των μόνιμων μονάδων αφαλάτωσης στην Ελεύθερη Αμμόχωστο και στην Ανατολική Λεμεσό, πρόσθετα των πέντε υφιστάμενων. Ξεκινούν εντός του έτους οι προκαταρτικές μελέτες, με στόχο τη λειτουργία των μονάδων τέλη του 2029. Οι μονάδες αυτές θα λειτουργούν και με Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ). Με τη λειτουργία τους θα καλύπτεται το 100% των αναγκών ύδρευσης από αφαλατωμένο νερό.
3. Προστίθεται στο σύστημα η λειτουργία τουλάχιστον ακόμα τριών (3) κινητών μονάδων αφαλάτωσης, οι οποίες θα εγκατασταθούν στην Επισκοπή, τον Βασιλικό και την Ελεύθερη Αμμόχωστο. Με την πλήρη λειτουργία και των μονάδων αυτών (Κισσόνεργα, Γαρύλλης, Μονή, Λιμάνι, Επισκοπή, Βασιλικό, Ελεύθερη Αμμόχωστο), θα προστεθούν στο σύστημα συνολικά τουλάχιστον 77 χιλιάδες κυβικά μέτρα ημερησίως, ποσότητα που υπερβαίνει τη συνολική παραγωγή των δύο μόνιμων μονάδων αφαλάτωσης του Βασιλικού και της Πάφου.

Με αυτές τις ποσότητες, λοιπόν, αυξάνουμε πέραν του 32% την παραγωγή ασφαλτωμένου νερού, επιτυγχάνοντας μέσα σε λίγους μήνες, σημαντική αύξηση της επάρκειας ύδρευσης, συνεχίζοντας όμως με σταθερά βήματα προς τον στόχο μας για κάλυψη των αναγκών ύδρευσης της χώρας από αφαλατωμένο νερό.

Πέραν των πιο πάνω, φέτος για πρώτη φορά, στις προτάσεις του Προϋπολογισμού για το 2026 έχουν συμπεριληφθεί πέραν των €140 εκατ. για αγορά αφαλατωμένου νερού. Η απόφαση αυτή καταδεικνύει την πρόθεση της Κυβέρνησης για συνεχομένη χρήση των αφαλατώσεων, διαφοροποιώντας τη μέχρι σήμερα πολιτική, η οποία στερούσε ποσότητες νερού για άρδευση. Ταυτόχρονα, πέραν από τα σημαντικά έργα ύδρευσης, βρίσκονται σε τροχιά υλοποίησης και σημαντικά έργα χρήσης ανακτημένου νερού (το οποίο αποτελεί μια σημαντική συνεχομένη μη συμβατική πηγή νερού άρδευσης) με πιο σημαντικά να είναι:

1. Το Έργο Χρήσης Ανακτημένου Νερού Λάρνακας – Φράγμα Τερσεφάνου.
2. Το Έργο Χρήσης Ανακτημένου Νερού Δυτικής Λευκωσίας (Ανθούπολης), που αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του χρόνου.
3. Ολοκλήρωση εργασιών φράγματος Αραδίππου για κάλυψη αρδευτικών αναγκών αναδασμού της περιοχής.
4. Συνέχιση εργασιών για την ολοκλήρωση των αρδευτικών δικτύων στο Αρδευτικό Έργο Σολέας.
5. Εργασίες αναβάθμισης υφιστάμενων Αρδευτικών Έργων του ΤΑΥ, όπως των δικτύων στα Κοκκκινοχώρια, στη Λάρνακα, στο Ακρωτήρι, στη Γερμασόγεια και στην Πάφο.
6. Αυξημένα χρηματοδοτικά εργαλεία για αποτελεσματική αντιμετώπιση των προβλημάτων των Αρδευτικών Τμημάτων, τα οποία είναι εκτός της αρμοδιότητας και ευθύνης του ΤΑΥ.
7. Το Αρδευτικό Έργο στην Κοιλάδα Διαρίζου.
8. Αρδευτικά έργα για ικανοποίηση αναγκών της Δυτικής Λευκωσίας.
9. Έργα επέκτασης χρήσης ανακτημένου νερού που παράγεται από αστικούς Σταθμούς Επεξεργασίας Λυμάτων.
10. Λειτουργία και συντήρηση κεντρικών αγωγών μεταφοράς νερού άρδευσης και ανακτημένου νερού, μήκους εκατοντάδων χιλιομέτρων ανά το παγκύπριο.
11. Λειτουργία και συντήρηση αρδευτικών έργων και έργων χρήσης ανακτημένου νερού.

Σημειώνω ότι μέσα από τα έργα και τις πρόνοιες που λάβαμε, το ανακτημένο νερό αυξήθηκε κατά περίπου 10%, καλύπτοντας το 37% των αναγκών της γεωργίας (βάσει στοιχείων του 2024). Πρόκειται για τη μεγαλύτερη αύξηση και το μεγαλύτερο ποσοστό που δόθηκε στην γεωργία σε ανακτημένο νερό.

Όλα όσα αναφέρθηκαν δεν είναι απλά εξαγγελίες και σχεδιασμοί, αλλά έργα που ήδη έχουν τεθεί σε τροχιά υλοποίησης. Δεν είναι εύκολο να αντιμετωπίσεις ένα τόσο μεγάλο, τόσο σύνθετο και διαχρονικό πρόβλημα σε μερικούς μήνες. Όμως υπάρχει ο σχεδιασμός, εξασφαλίσαμε τους απαραίτητους οικονομικούς πόρους, υλοποιούμε και προχωρούμε με συνέπεια.

Η στόχευσή μας, επαναλαμβάνω, είναι η μόνιμη λύση που θα διασφαλίζει πως εάν δεν βρέξει, η Κύπρος θα διαθέτει επάρκεια νερού για κάθε πολίτη, κάθε κοινότητα, κάθε παραγωγό. Η προσπάθεια αυτή απαιτεί χρόνο, επιμονή, υπομονή και πάνω απ’ όλα, συνεχή αγώνα και συνεργασία από όλους μας, εμπλεκόμενους φορείς, τοπική κοινωνία, και τους ίδιους τους πολίτες.

Η ξηρασία που περνάμε είναι ίσως η χειρότερη που πέρασε ποτέ η χώρα μας. Δεν ωραιοποιήσαμε τα δεδομένα και δεν πρόκειται να το πράξουμε τώρα. Τα έργα που κάνουμε είναι εδώ και αποδεικνύουν την αφοσίωση και τη σκληρή δουλειά που γίνεται. Για να μπορέσουμε να συνεχίσουμε με θετικά αποτελέσματα, επιβάλλεται να σταματήσουμε τη σπατάλη και να γίνουμε όλοι μέρος της λύσης. Μόνο έτσι θα έχουμε ένα ασφαλές υδατικό μέλλον για όλους.

Δράσεις που συμβάλλουν στον περιορισμό του κινδύνου εκδήλωσης και εξάπλωσης καταστροφικών πυρκαγιών

Πρόσθετα, σε συνέχεια των αποφάσεων που αφορούν στο υδατικό ζήτημα, το Υπουργικό Συμβούλιο, λαμβάνοντας υπόψη τις προκλήσεις που φέρνει η κλιματική αλλαγή και τις αυξημένες απειλές από πυρκαγιές, ενέκρινε επίσης μια ολοκληρωμένη δέσμη μέτρων συνολικού ύψους €5,25 εκατομμυρίων.

Στόχος αυτής της πρωτοβουλίας είναι να δοθούν ουσιαστικά κίνητρα σε αγρότες, πολίτες, αλλά και στις κοινότητες για την αναβίωση και αξιοποίηση της εγκαταλελειμμένης γεωργικής γης, και όχι μόνο, συμβάλλοντας στην πρόληψη πυρκαγιών σε παραδασόβιες και αγροτικές περιοχές, και στην αποτελεσματική προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και της παραγωγής.

Η απόφαση στοχεύει στη μείωση κινδύνου εξάπλωσης των πυρκαγιών μέσα από περιορισμό της βιομάζας και της καύσιμης ύλης, την αποκατάσταση και αναβίωση εγκαταλελειμμένων γεωργικών εκτάσεων, καθώς και εφαρμογή δράσεων ελεγχόμενης βόσκησης σε εκτάσεις παραδασόβιων περιοχών.

Συγκεκριμένα, μέσω Σχεδίου Κρατικής Ενίσχυσης, με προϋπολογισμό €4.100.000, προωθούνται οι εξής δράσεις:

α) Αποκατάσταση και Αναβίωση εγκαταλελειμμένης ή προς εγκατάλειψη γεωργικής γης με οικονομική ενίσχυση €500/δεκάριο για ξηρικές μόνιμες φυτείες σε υψόμετρα από 200 μέχρι 499 μέτρα, €1.090/δεκάριο για αμπέλια σε υψόμετρα μέχρι 799 μέτρα και στα €1.414/δεκάριο για αμπέλια σε υψόμετρα ≥800 μέτρα. Η ενίσχυση θα καλύπτει το 65% των δαπανών εκρίζωσης και αναφύτευσης, και ο συνολικός προϋπολογισμός της δράσης ανέρχεται σε €3.500.000, ως ενίσχυση Ήσσονος Σημασίας (De Minimis).

β) Ενίσχυση για ανάληψη πρόσθετων αγροπεριβαλλοντικών δεσμεύσεων για διατήρηση των αποκατεστημένων τεμαχίων με μόνιμες ξηρικές φυτείες. Η ενίσχυση ανέρχεται έως €60/δεκάριο, με μέγιστη συνολική δαπάνη €600.000.

Μετά την αξιοποίηση των δράσεων αυτών από τους ιδιοκτήτες της εγκαταλελειμμένης γεωργικής γης, θα μπορούν να συμμετέχουν σε αγροπεριβαλλοντικά και άλλα μέτρα της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) και να λαμβάνουν στήριξη που φτάνει έως και τα 300 ευρώ το δεκάριο για τα αμπέλια και έως τα 86 ευρώ για τις άλλες ξηρικές καλλιέργειες.

Πέραν των πιο πάνω, μέσω του LEADER προωθούμε, με συνολικό προϋπολογισμό €1.150.000 και χρηματοδότηση έως 100% την:

α) Απόκτηση εξοπλισμού πυροπροστασίας και καθαρισμού καύσιμης ύλης από συμπλέγματα παραδασόβιων κοινοτήτων και οργανωμένους τοπικούς φορείς.

β) Ελεγχόμενη βόσκηση σε εγκαταλελειμμένες εκτάσεις που αποτελούν θύλακες κινδύνου για την ανάπτυξη πυρκαγιών.

Αξίζει να τονιστεί πως, για πρώτη φορά, τα μέτρα αυτά λαμβάνουν χρηματοδότηση. Αυτό αποδεικνύει την έμπρακτη στήριξη της Κυβέρνησης, αλλά και την αναγνώριση του σημαντικού ρόλου που επιτελούν οι καλλιεργημένες εκτάσεις στην προστασία του περιβάλλοντος και την πρόληψη των πυρκαγιών. Παράλληλα, η ενίσχυση αυτή είναι μια έμπρακτη στήριξη προς τις τοπικές κοινότητες, ώστε να μπορέσουν να οργανώσουν και να ενδυναμώσουν τις πρωτοβουλίες πυροπροστασίας που αναλαμβάνουν.

Τέλος, επαναλαμβάνω ότι η αντιμετώπιση των προκλήσεων στην άρδευση περνά μέσα από τη συνολική διαχείριση της ύδρευσης και την αύξηση του ανακτημένου νερού. Ο μεγαλύτερος εχθρός της γεωργίας μας ήταν και είναι η ανασφάλεια. Με τον σχεδιασμό μας για κάλυψη της ύδρευσης στο 100% από τις αφαλατώσεις, τερματισμό της εφεδρικής και κατά περίπτωση χρήσης των αφαλατώσεων, διάθεση του νερού των φραγμάτων στους αρδευτές, αύξηση του ανακτημένου νερού και συμμόρφωση της Κύπρου με τις ευρωπαϊκές οδηγίες (η Κύπρος είναι σε παράβαση από το 2012 για τα αποχετευτικά), δίνουμε μέλλον στην γεωργία μας, τερματίζοντας την ανασφάλεια. Οι Κύπριοι γεωργοί ξέρουν καλά τί σημαίνει να τους στερείς το νερό.

Από τη δεκαετία του 1990 μέχρι σήμερα, [οι γεωργοί] μόνο δύο φορές πήραν το σύνολο του νερού που χρειάζονται. Οι γεωργοί δεν είναι ο φτωχός συγγενής του υδατικού και πρέπει να σταματήσει αυτή η μεταχείριση. Η επίλυση της άρδευσης περνά μέσα από την επίλυση της ύδρευσης. Δεν είναι εύκολο, επαναλαμβάνω, ούτε μπορεί να γίνει σε μερικούς μήνες. Είναι όμως επιβεβλημένο, είναι ο σχεδιασμός που ήδη υλοποιούμε, είναι η επένδυσή μας στον πρωτογενή τομέα.

Θέλω να ευχαριστήσω το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων, το Τμήμα Γεωργίας, το Τμήμα Περιβάλλοντος και τους δύο Γενικούς Διευθυντές του Υπουργείου για τη συνεργασία και για το ότι μπορέσαμε να παρουσιάσουμε όλα αυτά που κάνουμε σήμερα.

Όλα αυτά οφείλονται στις υπεράνθρωπες προσπάθειες ανθρώπων που με αφοσίωση δουλεύουν κυριολεκτικά 7 στις 7, ώστε κάτω από τις πολύ δύσκολες συνθήκες να συνεχίσουμε να παρέχουμε την ύδρευση στο 100%.

Όμως χρειάζεται να σταματήσει η σπατάλη. Και θέλω, στο σημείο αυτό, να αναδείξω τη στενή συνεργασία που έχουμε με τον ΕΟΑ Πάφου και τον κ. Πιττοκοπίτη. Δεν θα καταφέρναμε να ξεπεράσουμε τα πολύ σημαντικά προβλήματα που είχε και έχει η Πάφος, αν δεν υπήρχε αυτή η συνεργασία, και σήμερα είμαστε σε καλό δρόμο.

Ο κ. Πιττοκοπίτης παρέλαβε μια πολύ δύσκολη κατάσταση που έχει να διαχειριστεί, όμως, στη βάση της συνεργασίας που έχουμε, καταφέραμε και καταφέρνουμε να είμαστε σε πολύ καλύτερο επίπεδο από αυτό που ήμασταν πέρυσι. Και είναι υποδειγματική η συνεργασία του κ. Πιττοκοπίτη, διότι ακριβώς δουλεύουμε μαζί, χέρι-χέρι, για να λύσουμε τα προβλήματα, και αυτό είναι που χρειάζεται να κάνουμε.