Γράφει ο Νίκος Γ. Σύκας
Η καινοτομία είναι σαν το οξυγόνο, δεν μπορείς να κερδίσεις (ή να επιβιώσεις) χωρίς αυτό. Καλές ιδέες και εξαιρετική υλοποίηση οδηγούν σε μαγικά αποτελέσματα. Διαρκής στόχος η ενίσχυση της καινοτομικότητας και ανθεκτικότητας των πολιτών, των οικισμών, των επιχειρήσεων και των κρατών.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, ποσοστό πέραν του 95% των νέων καινοτομιών/Startups αποτυγχάνουν να γίνουν βιώσιμες. Μια μελέτη του McKinsey υπολόγισε ότι, από τις 10.000 ιδέες, 1.000 εταιρείες δημιουργήθηκαν, 100 έλαβαν αρχική χρηματοδότηση, 20 συνέχισαν να αυξάνουν το κεφάλαιο με την αρχική εισαγωγή στο χρηματιστήριο (IPO), και 2 έγιναν ηγέτιδες της αγοράς. Περισσότερες από τις μισές εταιρείες που εμφανίστηκαν στη λίστα Fortune 500 το 2000 δεν υπάρχουν σήμερα. Τα πολύ ψηλά ποσοστά αποτυχίας μετατροπής των ιδεών σε σημαντικές καινοτομίες μεταφράζονται σε τρισεκατομμύρια δολάρια ζημιές ετησίως για τις εθνικές οικονομίες.
Άβυσσος χωρίζει την ιδέα από την αγορά. «Κοιλάδα του Θανάτου» η Silicon Valley. Στην αυγή της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης, η πολυπλοκότητα, οι αλληλεξαρτήσεις, η αβεβαιότητα, το άγνωστο και οι αρνητικές ασυμμετρίες οδηγούν σε εκρηκτικά ρίσκα και καταστροφικές συνέπειες. Επί ξυρού ακμής η Ανθεκτικότητα Πόλεων και Επιχειρήσεων. Πέραν της οικονομικής πολιτικής και του οικοσυστήματος καινοτομίας, χρειάζονται νέα εργαλεία στρατηγικής για την παραγωγή περισσότερων και καλύτερων καινοτομιών – τοπικών καινοτομιών με παγκόσμιο αντίκτυπο.
Χρειάζεται εστίαση σε συγκεκριμένους, ξεκάθαρους και σημαντικούς στόχους, ευελιξία, προσαρμοστικότητα, στρατηγική ευθυγράμμιση, συνδεσιμότητα, συντονισμός, λογοδοσία, μετρήσιμα αποτελέσματα, κουλτούρα αλλαγής, επιτάχυνση του μετασχηματισμού, διεύρυνση της δημιουργικότητας και εμβάθυνση της στρατηγικής.
Η δυνατότητα καινοτομίας μιας χώρας είναι απόλυτα συνυφασμένη με την ικανότητα όλων των εταίρων (stakeholders) –Δημοσίων Υπηρεσιών, Αρχών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Επιχειρήσεων, Ακαδημαϊκών Ιδρυμάτων, ΜΚΟ– να παράγουν καινοτομίες πιο γρήγορα, πιο φθηνά και πιο έξυπνα. Η προσπάθεια πρέπει να εστιάζεται στο πώς ένα επιχειρηματικό μοντέλο μπορεί να παράγει συνεργιστικά οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική αξία. Αυτό αποτελεί και την πεμπτουσία της διατηρήσιμης ανάπτυξης.
Η καινοτομία ενισχύει την ανάπτυξη: α) Βοηθώντας τους Οργανισμούς να παράγουν νέα προϊόντα και υπηρεσίες υψηλής προστιθέμενης αξίας, νέες επιχειρήσεις, νέες βιομηχανίες, νέα επιχειρηματικά μοντέλα, νέες αγορές και νέες ποιοτικές θέσεις εργασίας και β) βελτιώνοντας την αποδοτικότητα.
Τα εμπόδια στην καινοτομία και οι λόγοι αποτυχίας των Startups είναι πολλοί και διαφορετικοί:
- Η αρχική ιδέα μπορεί να μην είναι αρκετά δυνατή για να πετύχει τον επιθυμητό αντίκτυπο.
- Η λάθος ομάδα. Τα μέλη της θα πρέπει να ταιριάζουν στο όραμα, να έχουν τη σωστή εξειδίκευση, αλλά και την καθοδήγηση και το κίνητρο για να εργαστούν συντονισμένα και κοπιαστικά.
- Η απουσία αποτελεσματικής διαφοροποίησης.
- Η έλλειψη αποτελεσματικού και δημιουργικού Branding.
- Η απουσία ελαστικότητας, ευελιξίας και προσαρμοστικότητας.
- Η αποτυχία επίτευξης επεκτασιμότητας/κλιμάκωσης (scalability).
- Η αλλαγή για χάριν της αλλαγής δεν είναι καινοτομία – η νέα καινοτομία πρέπει να επιλύει ένα σημαντικό πρόβλημα. Η καινοτομία αρχίζει από την πρόκληση να κάνει κάτι καλύτερα, πιο έξυπνα ή πιο γρήγορα ώστε να ικανοποιήσει μια πραγματική ανάγκη.
- Δεν έγινε επαρκής πειραματισμός ή πιλοτική εφαρμογή.
- Δεν εντοπίστηκαν τα κενά ή τα αδύνατα σημεία στο σχεδιασμό ή οι ευθραυστότητες στη δομή της νέας καινοτομίας.
- Η νέα καινοτομία δεν είναι ευθυγραμμισμένη με τους στόχους και τη στρατηγική της εταιρείας.
- Το χάσμα ανάμεσα στη στρατηγική και την εκτέλεση (strategy-to-execution gap).
- Τα σφάλματα στις εκτιμήσεις/προβλέψεις καθόσον αφορά το σχεδιασμό και τα διάφορα στάδια ανάπτυξης της καινοτομίας.
- Μη ύπαρξη αγοράς για το προϊόν ή την υπηρεσία.
- Η αγορά μπορεί να μην είναι έτοιμη να υποστηρίξει την καινοτομία τη συγκεκριμένη στιγμή (timing).
- Η νέα καινοτομία/Startup μπορεί να υπερφαλαγγιστεί (outcompeted) από τον ανταγωνισμό.
- Ο κατακερματισμός, η έλλειψη συνέργειας και συνεργασίας «silos» ανάμεσα στα διάφορα τμήματα ή/και τους εταίρους της καινοτομίας.
- Η έλλειψη τακτικής ανατροφοδότησης και παρακολούθησης.
- Η απουσία μετρήσιμων αποτελεσμάτων και λογοδοσίας.
- Η γραφειοκρατία και η χαμηλή αποδοτικότητα.
- Η έλλειψη καινοτομικών δεξιοτήτων.
- Η απουσία γόνιμου οικοσυστήματος και κουλτούρας καινοτομίας.
- Η έλλειψη κινήτρων και επαρκούς χρηματοδότησης.
- Ανεπαρκή κονδύλια για επένδυση στην Έρευνα & Ανάπτυξη.
- Η αδυναμία μετατροπής των αποτελεσμάτων της επιστημονικής έρευνας σε πολύτιμες καινοτομίες.
- Ο βραχυπροθερμισμός τόσο σε πολιτικό όσο και σε επίπεδο επιχειρηματικό.
- Η έλλειψη κρίσιμης μάζας συντελεστών και υποδομών.
- Οι μεγάλες ανισότητες.
- Η απουσία ποικιλομορφίας (diversity).
- Η απουσία του κατάλληλου θεσμικού πλαισίου – χρειάζονται ξεκάθαροι κανονισμοί για την ιδιοκτησία των άυλων επενδύσεων και κεφαλαίων. Η προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας έχει πολλαπλά οφέλη για μια οικονομία και κοινωνία.
- Η αδυναμία αντιμετώπισης των προκλήσεων της άυλης εποχής. Οι υποδομές της άυλης οικονομίας (soft infrastructure) –νόμοι και κανονισμοί, πρότυπα, εμπιστοσύνη, κοινωνικό κεφάλαιο, πλαίσιο λειτουργίας και συναντίληψης– ενθαρρύνουν τις επενδύσεις και την παραγωγή νέων καινοτομιών.
- Η καθυστέρηση στην απονομή της Δικαιοσύνης. Η καθυστέρηση εκδίκασης των υποθέσεων λειτουργεί αποτρεπτικά για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων.
Μετά από πολύχρονη έρευνα έχω αναπτύξει ένα νέο Μοντέλο Καινοτομίας το οποίο βοηθά τους Οργανισμούς να καινοτομούν πιο αποτελεσματικά. Η πρωτοποριακή αυτή μέθοδος:
α) Φέρνει μαζί όλους τους εταίρους της καινοτομίας.
β) Συνδυάζει στοιχεία, ικανότητες και χαρακτηριστικά από τους τέσσερις βασικούς τύπους καινοτομίας: καινοτομία προϊόντος, καινοτομία διαδικασιών, οργανωσιακή καινοτομία και καινοτομία μάρκετινγκ.
γ) Αξιολογεί τις καινοτόμες ιδέες (creative concepts) με βάση συγκεκριμένα δημιουργικά και στρατηγικά κριτήρια ώστε να αξιοποιούνται οι πλέον υποσχόμενες ιδέες και προτάσεις.
δ) Μεγιστοποιεί τις πιθανότητες ανάπτυξης σημαντικών καινοτομιών.
ε) Λαμβάνει υπόψη την αβεβαιότητα και το άγνωστο.
Το πρότυπο αυτό «διεπιστημονικό» εργαλείο μπορεί να εφαρμοστεί σε όλους τους τομείς και σε όλες τις κλίμακες:
- Branding.
- Επιτάχυνση της καινοτομίας – από την ιδέα στην αγορά.
- Πολιτικό Μάρκετινγκ.
- Απορρόφηση Πόρων από τα Ευρωπαϊκά Ανταγωνιστικά Προγράμματα (Ορίζοντας 2020). Τοπικές καινοτομίες με ευρωπαϊκό αντίκτυπο, ετοιμασία προτάσεων «best value-for-money».
- Εθνική Στρατηγική Ασφάλειας. Μεγιστοποίηση της αποτρεπτικής ισχύος.
- Αξιολόγηση και Διαχείριση Ρίσκου. Ο σχεδιασμός της καινοτομίας πρέπει να είναι τέτοιος που απ’ τη μια να ελαχιστοποιείται το ρίσκο και η ζημιά από αρνητικές ασυμμετρίες και απ’ την άλλη να μεγιστοποιείται το όφελος από θετικές ασυμμετρίες.
- Ανθεκτικότητα Οργανισμών. Στρατηγική μηδενικού ρίσκου – η πιθανότητα της καταστροφής να είναι μηδενική. Σε αντίθετη περίπτωση, τα ρίσκα στα πολλά και διαφορετικά στάδια ανάπτυξης μιας καινοτομίας λειτουργούν αθροιστικά, γεγονός που πολλαπλασιάζει την πιθανότητα αποτυχίας.
Το νέο Υπόδειγμα Καινοτομίας θα παρουσιαστεί σύντομα σε σειρά εκδηλώσεων (ημερίδες, συνέδρια, εργαστήρια). Τόσο το θεωρητικό πλαίσιο όσο και τα πεδία και οι τρόποι εφαρμογής του εξηγούνται αναλυτικά σε ένα πρακτικό Οδηγό που θα κυκλοφορήσει μέχρι την Άνοιξη του 2019.
Ο Νίκος Γ. Σύκας είναι Σύμβουλος Στρατηγικής & Καινοτομίας
