Η μετέωρη κατάληξη της Μεταρρύθμισης της Τ.Α τις τελευταίες εβδομάδες οφείλεται στο γεγονός ότι αυτοί που είχαν και έχουν την ευθύνη για τη προώθηση της, Κυβέρνηση και Κόμματα, έχουν σοβαρή δυσκολία να σχεδιάσουν και επιλέξουν, ως κρατικοί ή κομματικοί αξιωματούχοι, το πρωτεύον και ουσιώδες από το δευτερεύον και επουσιώδες για την Αυτοδιοίκηση, με αποτέλεσμα να πελαγοδρομούμε για δεκαετίες και να μην προχωρούμε μπροστά, είτε να προχωρούμε προς λάθος κατευθύνσεις.
Το πρωτεύον και ουσιώδες στη περίπτωση της Κυπριακής Αυτοδιοίκησης είναι (α) η άρση του πολυκερματισμού και κατακερματισμού των αστικών, περιαστικών και αγροτικών περιοχών και ταυτόχρονα (β) η ανατροπή των μικρών μεγεθών των πρωτοβάθμιων Αυτοδιοικητικών Μονάδων. Είναι δε πραγματικά εκπληκτικό ότι υποτίθεται πως θα γίνει μεταρρύθμιση και ουσιαστικά την ύπαιθρο, ιδιαίτερα δε τις ορεινές περιοχές, που έπρεπε να ήταν η πρώτη προτεραιότητα όπου χρειάζεται ουσιαστική αναβάθμιση, δεν την αγγίζουν ουσιαστικές αλλαγές.
Για να επιτευχθεί ο πιο πάνω ο διττός στόχος, για τη μεταρρύθμιση, η μόνη λύση είναι, εκ των πραγμάτων, αυτή που ήδη προτείναμε πριν από αρκετό καιρό, δηλαδή να έχουμε παγκύπρια μόνο μικρό αριθμό δήμων και η συγκεκριμένη πρόταση μας είναι μόνο εννέα (9) περιφερειακούς δήμους, που θα οδηγήσουν σε πραγματικές οικονομίες κλίμακας, και όχι βέβαια οι 55 περίπου Τοπικές Αρχές (δήμοι και συμπλέγματα Κοινοτήτων) που πρότεινε η Κυβέρνηση με τα νομοσχέδια που ετοίμασε ή λίγες περισσότερες Τοπικές Αρχές όπως κατέληξε η Κοινοβ. Επιτροπή Εσωτερικών με την αύξηση του αριθμού των δήμων, επιλογές που καθόλου ή ελάχιστα θα βοηθήσουν την Αυτοδιοίκηση και κατ’ επέκταση τους πολίτες. Ακόμη,η μη συμπερίληψη, για παράδειγμα, των σχολικών εφορειών αλλά και της αδειοδότησης των αναπτύξεων, αποτελεί ξεκάθαρη απόδειξη ότι η Μεταρρύθμιση που προωθείται δεν συνιστά ουσιαστική τομή στην Αυτοδιοίκηση αλλά μάλλον διαρρύθμιση , αν όχι απορρύθμιση.
Τί είδους Μεταρρύθμιση είναι αυτή που με βάση τις προτάσεις της Κυβέρνησης θα συνεχίσουν οι 12 από τους 17 προτεινόμενους δήμους να έχουν πληθυσμό κάτω από 35.000 και οι μισοί από αυτούς (6) να έχουν πληθυσμό κάτω και από 20.000, αφού με βάση το σημερινό σύστημα που έχουμε αυτά τα μεγέθη είναι επιβεβαιωμένα προβληματικά και απέτυχαν? Αν δε συγκρίνουμε τα μεγέθη των δήμων που κατέληξε η Κοινοβ. Επιτροπή Εσωτερικών, των οποίων ο αριθμός τους είναι ακόμη μεγαλύτερος, η κατάσταση είναι ακόμη χειρότερη…
Σε ότι αφορά τη δική μας εισήγηση για εννέα περιφερειακούς δήμους μόνο, αυτό θα σήμαινε ένα δήμο στην αστική και περιαστική περιοχή Λευκωσίας με πληθυσμό 250.000 , ένα στη Λεμεσό με 200.000 περίπου, ένα στη Λάρνακα με 100.000 περίπου, ένα στη Πάφο με 70.000 περίπου και ένα στην ελεύθερη Αμμόχωστο με 40.000 περίπου ενώ στα υπόλοιπα τμήματα των τεσσάρων επαρχιών Λευκωσίας, Λεμεσού, Λάρνακας και Πάφου θα είχαμε άλλους τέσσερις μεγάλους επαρχιακούς/αγροτικούς δήμους με μέσο πληθυσμό γύρω στις 40.000.
Τα κυβερνητικά νομοσχέδια που ετοιμάστηκαν και είδαν το φως της δημοσιότητας από την αρχή του 2019 και μετά από τροποποιήσεις που έτυχαν από τη Κοινοβ. Επιτροπή Εσωτερικών οριστικοποιηθήκαν μόλις πριν λίγες εβδομάδες, δεν πάσχουν μόνο ως προς τον αριθμό και τύπο των Τοπικών Αρχών , αλλά πάσχουν εξίσου και ως προς το γενικότερο περιεχόμενο το οποίο κατέληξε να είναι ένα μείγμα εξυπηρέτησης κυβερνητικών, κομματικών, ακόμη και προσωπικών σκοπιμοτήτων, αλλά όχι Μεταρρύθμιση για ουσιαστική και πραγματική βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών. Για το ακριβές περιεχόμενο των επιμέρους αλλαγών που χρειάζονται να γίνουν στο θεσμικό πλαίσιο έχουμε ήδη κυκλοφορήσει αναλυτικό έγγραφο πριν δύο χρόνια που είναι στη διάθεση κάθε ενδιαφερόμενου, γι’ αυτό και δεν κρίνεται σκόπιμο να επεκταθούμε στο παρόν Σημείωμα.
Βέβαια, χωρίς να υποτιμάται η σημασία και άλλων παραμέτρων και στοιχείων, πέραν του μεγέθους, επισημαίνουμε ότι μόνον εάν έχουμε Τοπικές Αρχές ικανοποιητικού μεγέθους, όπως αυτές που προτείναμε, θα μπορέσουμε να έχουμε ισχυρή Αυτοδιοίκηση, γιατί σε αυτή τη περίπτωση οι μεγάλες Τοπικές Αρχές εκ των πραγμάτων θα επιβάλουν να συνοδεύονται και να στηρίζονται από πολύ μεγαλύτερη οικονομική , διοικητική και πολιτική Ανεξαρτησία και Αυτοτέλεια, συγκριτικά με την τωρινή κατάσταση, προς όφελος των πολιτών, που είναι το τελικό ζητούμενο. Αυτά τα θέματα και παράμετροι δεν θα είναι δύσκολο να κωδικοποιηθούν και να θεσμοθετηθούν με ικανοποιητικό τρόπο, νοουμένου ότι πρώτα θα έχουν αποφασιστεί στα πλαίσια της Μεταρρύθμισης τα νέα μεγέθη των Τοπικών Αρχών που, όπως προαναφέρθηκε, χρειάζεται και πρέπει να έχουν πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες παρά σήμερα.
Σε ότι αφορά ειδικά το ζήτημα των δημοψηφισμάτων που έχει προσελκύσει ιδιαίτερη προσοχή, θα πρέπει να επισημανθεί ότι και οι δυο απόψεις που έχουν διατυπωθεί τις τελευταίες ημέρες είναι εσφαλμένες. Η μεν πρόταση της Κυβέρνησης και ΔΗΣΥ που προτείνει να γίνουν δημοψηφίσματα ταυτόχρονα με τις βουλευτικές εκλογές και να τοποθετηθεί όλο το εκλογικό σώμα σε όλη τη Κύπρο με το ίδιο γενικό ερώτημα, αν θέλει ή όχι τη προτεινόμενη μεταρρύθμιση, είναι εσφαλμένη διότι προτείνει την ίδια βάση/ερώτημα για όλο το εκλογικό Σώμα, χωρίς η Μεταρρύθμιση να είναι η ίδια για όλο το εκλογικό Σώμα, αφού διαφορετικά είναι τα κριτήρια που εφαρμόζονται μεταξύ των διάφορων δήμων, ενώ στις αγροτικές περιοχές δεν θα έχουμε το ίδιο μοντέλο Τοπικών Αρχών.
Εσφαλμένη είναι και η θέση της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Εσωτερικών διότι στην ουσία παραπέμπει σε ένα σχεδιασμό που θα αφήσει όσους διαφωνούν σε συγκεκριμένες περιοχές, να υπονομεύσουν τις συνενώσεις και συγχωνεύσεις και τα νέα σχήματα που θα προετοιμάζεται η δημιουργία τους, στο διάστημα που θα μεσολαβεί από τις τοπικές εκλογές του 2021 μέχρι το 2024, όταν τελικά θα ξεκινήσει η πλήρης λειτουργία των νέων σχημάτων.
Με βάση τα πιο πάνω θεωρούμε ότι πρώτιστα η Κυβέρνηση, τα Κόμματα και οι Αξιωματούχοι των Τοπικών Αρχών έχουν υποχρέωση και καθήκον να θέσουν στο περιθώριο τα μικροσυμφέροντα και σκοπιμότητες, σε κυβερνητικό, τοπικό, κομματικό και προσωπικό επίπεδο, και να εργαστούν ώστε να προωθηθεί μια πραγματική Μεταρρύθμιση της Κυπριακής Αυτοδιοίκησης για όλη την επικράτεια της ελεύθερης Κύπρου, που θα οδηγήσει σε ισχυρούς περιφερειακούς δήμους, ώστε οι Δήμοι αυτοί να έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν σε όλες τις περιοχές της Κύπρου το φάσμα και επίπεδο υπηρεσιών που απολαμβάνουν οι πολίτες των προηγμένων ευρωπαϊκών κρατών. Πρέπει δε να σημειωθεί ότι για μια τέτοια οριζόντια Μεταρρύθμιση που θα καλύπτει και τις αγροτικές περιοχές, στη βάση αντικειμενικών και κοινών κριτηρίων για τις συνενώσεις/συγχωνεύσεις, η διενέργεια δημοψηφίσματος, παγκύπρια, ταυτόχρονα με τις επερχόμενες βουλευτικές εκλογές, με κοινό ερώτημα για όλο το εκλογικό Σώμα, θα ήταν όχι μόνο αποδεχτή αλλά και η μόνη ορθή και επιβαλλόμενη επιλογή.
Εν κατακλείδι, μεγάλη ευθύνη για να προχωρήσει η Μεταρρύθμιση της Αυτοδιοίκησης φέρει και ο κάθε πολίτης ξεχωριστά αλλά και η Κοινωνία των Πολιτών συνολικά που πρέπει να ενδιαφερθούν πιο ενεργά για αυτή την Μεταρρύθμιση που πρώτιστα έχει σχέση με τη ποιότητα ζωής και τη καθημερινότητα των πολιτών και όχι με κομματικές και άλλες σκοπιμότητες. Και τέλος-τέλος από πολιτικής σκοπιάς θα πρέπει να επισημανθεί ότι η δημιουργία πραγματικά ισχυρών νέων θεσμών στη πατρίδα μας, όπως οι ισχυροί Δήμοι που προτείνουμε, θα βοηθήσει ουσιαστικά και σε καλύτερο έλεγχο της κεντρικής εξουσίας ,αφού θα λειτουργούν και ως πρόσθετες ασφαλιστικές δικλείδες σε αυθαιρεσίες της κεντρική διοίκησης/εξουσίας, που είναι κάτι που επιβεβαιωμένα έχει ανάγκη η πατρίδα μας.
Άθως Γερμανός, Πρώην Γραμματέας Ένωσης Δήμων
athosgermanos@gmail.com