Τα ζητήματα διαχείρισης των αποβλήτων αποτελούν καίριο ζήτημα ύψιστης σημασίας και απαιτείται τόσο από την πολιτεία όσο και από εμάς να δώσουμε τη βαρύτητα που αρμόζει έτσι ώστε να καταφέρουμε επιτέλους να φτάσουμε στο επιθυμητό αποτέλεσμα, μιας σωστής και ολοκληρωμένης διαχείρισης αποβλήτων. Κάτι που θα έχει αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής των κατοίκων του τόπου μας αλλά και οικονομικό.
Πρέπει να τονίσουμε ότι η ορθή διαχείριση των αποβλήτων θα συμβάλλει στην αποφυγή των αρνητικών επιπτώσεων για το περιβάλλον και την υγεία. Οι τοπικοί φορείς διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη διαχείριση των αποβλήτων, ενώ η συμμετοχή τους στην ανάπτυξη και την εφαρμογή πολιτικής, καθώς και η στήριξη των δραστηριοτήτων τους είναι απαραίτητες για την εξασφάλιση της συμμόρφωσης με τη νομοθεσία της ΕΕ.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε στις 22 Μαΐου 2018 τη δέσμη μέτρων για τα απόβλητα, η οποία καθορίζει νέους κανόνες για τη διαχείριση των αποβλήτων και θεσπίζει νομικά δεσμευτικούς στόχους για την ανακύκλωση.
Τα κράτη μέλη θα πρέπει να επιτύχουν τους ακόλουθους στόχους, καθώς αυξάνουν την επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση των αστικών αποβλήτων:
Δημοτικά απόβλητα:
Μέχρι το 2025 55%
Μέχρι το 2030 60%
Μέχρι το 2035 65%
Τα κράτη μέλη θα πρέπει να δημιουργήσουν, μέχρι την 1η Ιανουαρίου 2025, ξεχωριστές συλλογές κλωστοϋφαντουργικών και επικίνδυνων αποβλήτων από τα νοικοκυριά. Επιπλέον, να εξασφαλίσουν ότι έως τις 31 Δεκεμβρίου 2023, τα βιολογικά απόβλητα θα συλλέγονται χωριστά ή θα ανακυκλώνονται στην πηγή (π.χ. οικιακή κομποστοποίηση). Αυτό είναι αποτελεί επιπρόσθετο μέτρο της χωριστής συλλογής που υφίσταται ήδη για το χαρτί και το χαρτόνι, το γυαλί, τα μέταλλα και το πλαστικό.
Η νομοθεσία περιέχει στόχο μείωσης της υγειονομικής ταφής και ορίζει ελάχιστες απαιτήσεις για όλα τα εκτεταμένα συστήματα ευθύνης του παραγωγού. Οι παραγωγοί προϊόντων που καλύπτονται από τα συστήματα αυτά πρέπει να αναλάβουν τη διαχείριση του σταδίου των αποβλήτων των προϊόντων τους και θα πρέπει να συνεισφέρουν οικονομικά. Έχουν επίσης θεσπιστεί υποχρεωτικά εκτεταμένα συστήματα ευθύνης του παραγωγού για όλες τις συσκευασίες.
Τα κράτη μέλη πρέπει να εξασφαλίσουν ότι από το 2030 όλα τα απόβλητα που είναι κατάλληλα για ανακύκλωση ή άλλη ανάκτηση, ιδίως από αστικά απόβλητα, δεν θα γίνονται δεκτά σε χώρους υγειονομικής ταφής.
Είναι γεγονός πως η κατάσταση όσον αφορά την διαχείριση των οικιακών αποβλήτων στην Κύπρο είναι σήμερα ιδιαίτερα απογοητευτική αλλά και επικίνδυνη για την δημόσια υγεία, λόγω της πολιτικής αναποφασιστικότητας αλλά και των πειραματισμών της κυβέρνησης τα τελευταία χρόνια.
Τον Σεπτέμβριο του προηγούμενου χρόνου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απέστειλε στην Κύπρο έκθεση έγκαιρης προειδοποίησης σχετικά με την εφαρμογή της νομοθεσίας για τα απόβλητα, αφού κινδυνεύουμε να μην επιτύχουμε τον στόχο που μας έχει θέσει η ΕΕ.
Κάποια σημαντικά στοιχεία της αξιολόγησής:
Όπως αναφέρεται στην έκθεση της Κομισιόν στην Κύπρο εξακολουθεί να παρατηρείται σημαντική καθυστέρηση στην θέσπιση και υλοποίηση των στόχων. Η έκθεση προειδοποιεί πως η Κύπρος πρέπει να καταβάλει σημαντικές προσπάθειες εάν επιθυμεί να επιτύχει τους στόχους για το 2020 καθώς διατρέχει τον κίνδυνο να μην εκπληρώσει τον στόχο για 50% ανακύκλωση των αστικών αποβλήτων.
Η έκθεση επισημαίνει τους κύριους λογούς της αποτυχίας:
“- στην έλλειψη συστημάτων υποδομής και συλλογής για ανακυκλώσιμα υλικά και για τη μεταφορά των βιοδιασπώμενων αποβλήτων μακριά από τους χώρους υγειονομικής ταφής
– στην έλλειψη συντονισμού μεταξύ των διαφορετικών επιπέδων της διοίκησης και στην ανεπαρκή ικανότητα σε τοπικό επίπεδο· και
– στην έλλειψη κινήτρων (συμπεριλαμβανομένης της απουσίας οικονομικών μέσων) για την πρόληψη των αποβλήτων και τη βελτίωση της ανακύκλωσης.
– Επιπλέον, το σύστημα διευρυμένης ευθύνης των παραγωγών για τις συσκευασίες στην Κύπρο δεν είναι αποτελεσματικό και η παρακολούθηση και επιβολή της δράσης του είναι ανεπαρκής.”
Στις σοβαρότερες επισημάνσεις αναφέρεται πως η Κύπρος δεν ανακτά ενέργεια από τα αστικά απόβλητα καθώς το παραγόμενο υλικό των εγκαταστάσεων ΜΒΕ (μηχανικής και βιολογικής επεξεργασίας) καταλήγει σε υγειονομική ταφή.
Από τη δεκαετία του 1990, η επεξεργασία αποβλήτων ξεκίνησε να μετατοπίζεται από την υγειονομική ταφή στην αποτέφρωση. Δηλαδή ξεκίνησε να μειώνεται σημαντικά ο όγκος των αποβλήτων στους χώρους υγειονομικής ταφής, λόγω του ότι λαμβάνει χώρα αποτέφρωση αποβλήτων. Η ανάκτηση ενέργειας μέσω της καύσης αποτελεί σημαντική επιλογή επεξεργασίας αποβλήτων.
Όσον αφορά στα πράσινα σημεία το ΑΚΕΛ έχει καταδείξει εδώ και καιρό την απουσία ενός ολοκληρωμένου σχεδιασμού αλλά και την προχειρότητα με την οποία αντιμετωπίζει η κυβέρνηση και το αρμόδιο υπουργείο το ζήτημα. Μικρός αριθμός σημείων, μη βολικές τοποθεσίες, ανεπάρκεια σε υποδομές, μη ικανοποιητικά ωράρια εργασίας και τόσα άλλα.
Επίσης, είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι η αποτυχία οφείλεται και στην έλλειψη συντονισμού και στην μη στήριξη των τοπικών αρχών καθώς επίσης και στο ότι ακόμη να εκχωρηθούν ουσιαστικές αρμοδιότητες στις τοπικές αρχές .
Το 2011 η κυβέρνηση Χριστόφια διαμόρφωσε μια ολοκληρωμένη και ορθολογική στρατηγική για την διαχείριση των αποβλήτων.
Δυστυχώς όμως η στρατηγική αυτή ακυρώθηκε από τη σημερινή κυβέρνηση Αναστασιάδη- ΔΗΣΥ με αποτέλεσμα η Κύπρος να παραμένει ουραγός όσον αφορά την υλοποίηση των στόχων που θέτει η ΕΕ για τα απόβλητα και να κινδυνεύει σήμερα με βαριά πρόστιμα.
