Ο προϋπολογισμός του 2022 προέβλεπε δαπάνες ύψους €8 δις σχεδόν, από τις οποίες το ένα τρίτο περίπου αφορούσε μισθούς, συντάξεις και φιλοδωρήματα του προσωπικού. Με μια πρώτη ανάγνωση, η εντύπωση που σχηματίζεται είναι πως ο αριθμός αυτός είναι τεράστιος και αποτελεί το μεγαλύτερο έξοδο των οικονομικών του κράτους. Η αλήθεια είναι όμως πως δεν είναι το μισθολόγιο αυτό που επιβαρύνει τον προϋπολογισμό αλλά ο τρόπος λειτουργίας του Δημοσίου. Πιο κάτω αναλύω επιγραμματικά μέσα από την δεκαετή εμπειρία μου στις μεταρρυθμίσεις οργανισμών τόσο στη Κύπρο αλλά και στο εξωτερικό, πως το μεγαλύτερο κόστος είναι η ροή εργασίας και όχι το μισθολόγιο.
Πυλώνες προβλημάτων
Οι κύριοι πυλώνες των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι οργανισμοί, είτε μικρομεσαίοι είτε μεγάλοι της κλίμακας του Δημοσίου στη Κύπρο, είναι τέσσερις. (1) Η προτεραιοποίηση των εργασιών, (2) ο χρόνος απόφασης και διάθεσης της υπηρεσίας/προιόντος στους πελάτες/πολίτες, (3) η εργασιακή κουλτούρα και τέλος, (4) η συνεχή αναβάθμιση του τρόπου λειτουργίας που να συνάδει με τις ανάγκες της εποχής. Τα προβλήματα του Δημόσιου τομέα στην Κύπρο αγγίζουν και τους τέσσερις πυλώνες και αυτό στερεί στους πολίτες την ποιοτική εξυπηρέτηση και τους στοιχίζει και πολύ ακριβά.
Ο Δημόσιος τομέας στην Κύπρο είναι ένας και έχει ένα στόχο. Την βελτίωση της λειτουργίας του Δημόσιου τομέα, την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού και αύξηση της αποδοτικότητας καθώς και την παροχή ποιοτικών υπηρεσιών στον πολίτη. Η επιτυχία των στόχων αυτών βρίσκεται σε συνεχή αμφισβήτηση αφού μόνο σε πολιτικό επίπεδο παρουσιάζονται κάποια αποτελέσματα και όχι σε τεχνοκρατικό επίπεδο. Τα κονδύλια τα οποία ξοδεύονται σε αργοπορημένες αποφάσεις, σε λανθασμένα κριτήρια επικύρωσης προσφορών αλλά και σε πολιτικές εξαγελίες οι οποίες δεν έχουν τεχνοκρατικό υπόβαθρο, μας στοιχίζει πολύ περισσότερα από το 29% του προϋπολογισμού.
Ο Δημόσιος υπάλληλος συχνά πυκνά βρίσκεται στο στόχαστρο. Το μόνο που βοηθά η επιφανειακή κριτική και τα επιφανειακά συμπερασμάτων, είναι την απόκρυψη των πραγματικών προβλημάτων η οποία στοιχίζει ακριβά στις τσέπες των φορολογουμένων. Ο στόχος δεν είναι να συντηρώ μια κατάσταση “διαίρει και βασίλευε” μεταξύ του εργατικού δυναμικού στην Κύπρο, αλλά να δημιουργηθούν συνέργειες και να χωνευτεί πως είτε ιδιωτικός είτε δημόσιος υπάλληλος, στο τέλος της ημέρας και οι δύο κατηγορίες είναι αναγκαίες για να κινηθούν τα γρανάζια της οικονομίας.
Ευέλικτη μεταρρύθμιση
Τα σύγχρονα μοντέλα διοίκησης έχουν ως κύριο χαρακτηριστικό την ευελιξία στον τρόπο λειτουργίας και λήψης αποφάσεων, την διαφάνεια αλλά και υψηλά επίπεδα αποδοτικότητας. Σε κανένα από τα τρία σημεία δεν διαπρέπει ο Δημόσιος Τομέας και όχι κατά ανάγκη ένεκα των Υπαλλήλων, αλλά λόγω του συστήματος. Το πολυσυζητημένο σύστημα επηρεάζει άμεσα την εργασιακή κουλτούρα του Δημοσίου και είναι αποτέλεσμα της οργανωτικής δομής. Καταληκτικά, για να αλλάξουμε την κουλτούρα ενός οργανισμού, πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο που λειτουργεί το σύστημα, και για να αλλάξουμε τον τρόπο που λειτουργεί το σύστημα θα πρέπει να επαναξιολογήσουμε την οργανωτική δομή.
Πως πετυχαίνουμε όμως μια τόσο μεγάλη αλλαγή; Είναι ανθρωπίνως αδύνατον να αλλάξεις τις συνήθειες δεκαετιών μέσα σε μια νύχτα. Οι μεταρρυθμίσεις σχεδιάζονται στην βάση κινήτρων και εφαρμόζονται σταδιακά σε φάσεις και εξελίσσονται βάσει δεδομένων. Και το πιο σημαντικό, οι μεταρρυθμίσεις δεν σχεδιάζονται βάσει πολιτικών κριτηρίων αλλά τεχνοκρατικών αναλύσεων και δεδομένων που απορρέουν από την πραγματική λειτουργία των ροών εργασίας.
Οι ροές εργασίας
Αυτή την στιγμή διάφορα τμήματα υπάγονται κάτω από το κάθε Υπουργείο και το κάθε τμήμα έχει την δική του ροή εργασίας. Όταν οι ροές εργασίας είναι ανεξάρτητες και ασύνδετες μεταξύ τους, δημιουργείται ένα τεράστιο χάσιμο χρόνου στον συντονισμό, στην προτεραιοποίηση αλλά και στην λήψη αποφάσεων. Στοιχίζει επίσης ακριβά στο κράτος, αφού πολλές φορές τα τμήματα δρουν ανεξάρτητα σε διαφορετικούς χρόνους για τον ίδιο σκοπό, κάτι που θα μπορούσε να αποφευχθεί.
Το πρόβλημα αυτό επιλύεται με τις διασταυρούμενες ροές εργασίας (cross-functional) μεταξύ των τμημάτων των διαφόρων Υπουργείων, χωρίς να χρειάζεται απαραίτητα να αλλάξουν οι δομές. Μια τέτοια στρατηγική θα βοηθούσε στα μέγιστα τον Κρατικό μηχανισμό και θα μείωνε δραστικά την γραφειοκρατία και η αποδοτικότητα θα είχε μεγάλη αύξηση. Σε κάθε μεταρρυθμιση, συνήθως πετυχαίνουμε πέραν του 300% αύξηση της παραγωγικότητας, διαφάνεια στις διαδικασίες καθώς επίσης και αύξηση της ποιότητας των υπηρεσιών / προϊόντων. Και σίγουρα για να έχουμε αυτά τα αποτελέσματα επενδύουμε στο ανθρώπινο δυναμικό, κάτι που αυξάνει τον δείκτη ικανοποίησης των υπαλλήλων.
CTO – Ψηφιακή Στρατηγική
Ένα άλλο κομμάτι που στοιχίζει στον πολίτη ακριβά είναι η έλλειψη της ψηφιακής τεχνικής στρατηγικής που να καλύπτει όλες τις ανάγκες όλων των τμημάτων του Δημοσίου. Αρκετά τμήματα, αναγκάζονται να σπαταλούν κονδύλια σε συστήματα τα οποία δεν επικοινωνούν με συστήματα άλλων συναφών τμημάτων ενώ θα έπρεπε. Αυτό είναι κάτι που δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο τις ροές εργασίας και θεωρώ, πως ο ρόλος του Chief Technical Officer στο Δημόσιο είναι αναγκαίος αν θέλουμε να μιλάμε για ψηφιακή αναβάθμιση. Εδώ μπορούμε να αναβαθμίσουμε τον ρόλο του Δημοσίου σε συνεργάτη με τον Ιδιωτικό τομέα (PPP) και να χαραχθεί μια τέτοια στρατηγική που να είναι βασισμένη στον αυτοματισμό.
Υπάρχει αρκετός χώρος για βελτίωση του τρόπου λειτουργίας της Κρατικής Μηχανής και υπάρχουν και τα κίνητρα. Ο κάθε υπάλληλος, είτε δημόσιος είτε ιδιωτικός, έχουν και κοινά κίνητρα. Να νιώθουν ότι εξελίσσονται ως άνθρωποι μέσα από την εκπαίδευση, τεχνική κατάρτιση αλλά και την σύγχρονη λειτουργία του οργανισμού που απασχολούνται. Η μεταρρύθμιση του Δημοσίου τομέα χρειάζεται απλά όραμα, θέληση και μια στρατηγική που να είναι χτισμένη σε κοινή βάση με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς.
Ο Κωνσταντίνος Καρεκλάς είναι Ειδικός σε θέματα μεταρρυθμίσεων και μετασχηματισμών