Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχοντας ως στόχο να μειώσει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, να προωθήσει κοινωνικές και εργασιακές πολιτικές ενέταξε στο κάδρο των δημοσίων συμβάσεων τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά κριτήρια με τα οποία επιδιώκεται η διατήρηση της οικονομικής βιωσιμότητας και η προώθηση της κοινωνικής οικονομίας στη στρατηγική «Ευρώπη 2020». Η Ευρωπαϊκή Ένωση δίδει μεγάλη σημασία στις περιβαλλοντικές και κοινωνικές παραμέτρους με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών της.
Σύμφωνα με τις Οδηγίες 2014/23/ΕΕ, 2014/24/ΕΕ και 1014/25/ΕΕ οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να λαμβάνουν υπόψη περιβαλλοντικές εκτιμήσεις και να μην γίνεται ανάθεση μόνο με βάση την τιμή. Πέραν από την τιμή να εξετάζονται και τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά ή οι επιπτώσεις που θα προκληθούν στο περιβάλλον. Με τη συμπερίληψη των περιβαλλοντικών και κοινωνικών κριτηρίων στον τομέα των δημόσιων συμβάσεων γίνεται καλύτερη αξιοποίηση του δημόσιου χρήματος.
Η ανάθεση γίνεται αφού σταθμιστεί η ποιότητα με την τιμή σε συνδυασμό με τον κύκλο ζωής του προϊόντος ή της υπηρεσίας, στοιχεία τα οποία όταν συνυπολογιστούν δημιουργούν εξοικονόμηση χρήματος. Τα χρήματα που εξοικονομούνται μπορούν να αξιοποιηθούν για άλλα έργα υποδομής τα οποία θα συμβάλουν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών.
Μέσω της διαδικασίας των δημοσίων συμβάσεων και της ένταξης σ’ αυτή κοινωνικών και περιβαλλοντικών κριτηρίων η Ευρωπαϊκή Ένωση εξουδετερώνει τις διακρίσεις και καταφέρνει να αντιμετωπίσει και άλλα προβλήματα που αναφύονται στα κράτη – μέλη.
Για παράδειγμα μέσω την δημοσίων συμβάσεων μπορεί να αντιμετωπιστεί η ανεργία, ένα κατ’ εξοχήν κοινωνικό πρόβλημα.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση δίδει αφενός στους οικονομικούς φορείς την ευελιξία και το κίνητρο να προσαρμόζονται σε δεδομένα τα οποία δεν αποσκοπούν μόνο στο δικό τους κέρδος αλλά ταυτόχρονα να είναι και ωφέλιμοι για την κοινωνία. Αφετέρου ενισχύονται ο ανταγωνισμός και η διαφάνεια.
Τα κριτήρια που τίθενται για την ανάθεση της σύμβασης αποκλείουν κακής ποιότητας προϊόντα ή υπηρεσίες από τη διαδικασία και δίδουν τη δυνατότητα της εύκολης σύγκρισης μεταξύ των υποψήφιων οικονομικών φορέων. Δίδεται δικαίωμα σε μεγαλύτερο αριθμό επιχειρήσεων, ακόμα και μικρομεσαίων να συμμετάσχουν στους διαγωνισμούς.
Υπάρχει πλουραλισμός ενδιαφερομένων, αμεροληψία, διαφάνεια και ίση μεταχείριση. Οι οικονομικοί φορείς βρίσκονται πάντα σε εγρήγορση και εκ των πραγμάτων αναγκάζονται να καινοτομούν εφευρίσκοντας καλύτερα προϊόντα ή υπηρεσίες συμβάλλοντας ταυτόχρονα και στην προστασία του περιβάλλοντος.
Για παράδειγμα στο παρελθόν μπογιατίζαμε τα σπίτια μας με μπογιές οι οποίες είχαν αυξημένα ποσοστά χημικών ουσιών. Σήμερα ο πολίτης προτιμά τις μπογιές που προέρχονται από οικολογικά προϊόντα. Ο τομέας των δημόσιων συμβάσεων είναι προφανές ότι διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην οικονομία των κρατών – μελών αλλά ταυτόχρονα έχει και μεγάλη κοινωνική προσφορά.
Οι αλλαγές που έγιναν το 2014 στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων ενίσχυσαν τον ανταγωνισμό και εδραίωσαν τη διαφάνεια και την ίση μεταχείριση.
Οι δημόσιες συμβάσεις μπορούν να αποτελέσουν τον κρίκο που θα ενώσει τρεις πολιτικές, την οικονομική, την κοινωνική και την περιβαλλοντική πολιτική της Ένωσης. Δημιουργούν συνθήκες οι οποίες συμβάλουν στην εμπέδωση του κράτους δικαίου και στην οικοδόμηση συστήματος δικαιοσύνης το οποίο δύσκολα μπορεί να αμφισβητηθεί.
*Ο Ανδρέας Ιωσήφ είναι δημοσιογράφος