Η υγειονομική περιπέτεια που διανύουμε, όπως και η οικονομική κρίση της περιόδου 2012-2013, ανέδειξαν την ανάγκη διαμόρφωσης ενός πιο ισορροπημένου οικονομικού μοντέλου, το οποίο να περιορίζει την εξάρτηση από συγκεκριμένους τομείς οικονομικής δραστηριότητας, όπως ο τουρισμός και η κατασκευαστική βιομηχανία. Ο μεταποιητικός τομέας είναι σίγουρα ένας σημαντικός πυλώνας της κυπριακής οικονομίας, ο οποίος αποδεικνύεται πιο ανθεκτικός σε περιόδους κρίσης.
Η κυπριακή βιομηχανία (εξαιρουμένης της οικοδομικής), έχει σήμερα συνεισφορά περίπου 8% στο ΑΕΠ και 9% στην αγορά εργασίας. Η Πολιτεία, μέσα από τη Νέα Βιομηχανική Πολιτική 2019-2030, στοχεύει στη σταδιακή αύξηση της παραγωγικότητας της βιομηχανίας, μέσα από τη διευκόλυνση της λειτουργίας του βιομηχανικού οικοσυστήματος και τις κατάλληλες επενδύσεις στην αειφορία, την καινοτομία, την ψηφιοποίηση, τις υποδομές κ.ά..
Πέραν των γνωστών προβλημάτων που αντιμετωπίζει η βιομηχανία (χαμηλή παραγωγικότητα, ψηλό κόστος παραγωγής, γραφειοκρατία, έλλειψη συντονισμού υπηρεσιών και στρατηγικών επενδύσεων), υπάρχει κι ένα σοβαρό πρόβλημα το οποίο ενεργοποιεί αντιδράσεις τοπικών κοινωνιών, καθώς επηρεάζει την ποιότητα ζωής των πολιτών: Είναι αυτό που αφορά τη χωροθέτηση και την κατηγοριοποίηση των βιομηχανικών περιοχών. Ολοένα και συχνότερα, δήμοι, κοινότητες, ομάδες πολιτών διαμαρτύρονται και διεκδικούν απομάκρυνση οχληρών και επικίνδυνων βιομηχανιών από περιοχές που γειτνιάζουν με κατοικίες, σχολεία και εμπορικές χρήσεις.
Βιομηχανικές περιοχές
Η κυπριακή βιομηχανία εκτείνεται σήμερα σε 13 βιομηχανικές περιοχές και σε 85 βιομηχανικές και 62 βιοτεχνικές ζώνες. Οι περισσότερες βιομηχανικές περιοχές δημιουργήθηκαν πριν από δεκαετίες. Ως αποτέλεσμα της εκτεταμένης οριζόντιας εξάπλωσης των πόλεων, πολλές από αυτές βρίσκονται σήμερα κυριολεκτικά κυκλωμένες από κατοικίες. Επίσης, δεν υπάρχει σαφής κατηγοριοποίηση των βιομηχανιών, με αποτέλεσμα βαριές και οχληρές βιομηχανίες, να «βαφτίζονται» συχνά ως ελαφριές ή να γίνεται επίκληση λόγων δημοσίου συμφέροντος για να χωροθετούνται σε μη ενδεδειγμένες βιομηχανικές περιοχές.
Χρειαζόμαστε νέες βιομηχανικές περιοχές; Αν ναι, ποιες είναι οι πλέον κατάλληλες περιοχές; Μήπως χρειάζεται αναθεώρηση το καθεστώς λειτουργίας τους; (σε άλλες χώρες η διαχείριση τους ανήκει στους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης ή σε κοινοπραξίες κράτους, τοπικών Αρχών και ιδιωτών). Μπορεί η χωροθέτηση των βιομηχανικών περιοχών να συμβάλει στη συγκράτηση πληθυσμού σε περιοχές που αντιμετωπίζουν φαινόμενα εγκατάλειψης; Γιατί σε κοινότητες ή δήμους που βρίσκονται κοντά σε βιομηχανικές περιοχές, να μην παραχωρούνται αντισταθμιστικά οφέλη τα οποία να εξισορροπούν την όποια επιβάρυνση; Μπορούν να είναι σαφέστατα καταγραμμένες όλες οι κατηγορίες βιομηχανιών ούτως ώστε κάθε ενδιαφερόμενος επενδυτής ή επιχειρηματίας να γνωρίζει εξ αρχής που μπορεί να χωροθετηθεί η βιομηχανία του;
Δεν ισχυρίζομαι ότι υπάρχουν εύκολες λύσεις. Χρειάζεται μακροπρόθεσμος σχεδιασμός και κυρίως μια πιο αντιπροσωπευτική και συμμετοχική διαδικασία. Χρειάζεται ανοιχτός διάλογος και συνεννόηση, των εμπλεκόμενων Υπουργείων και του νεοσύστατου Υφυπουργείου Έρευνας και Καινοτομίας, με τις τοπικές Αρχές, τις οργανώσεις των βιομηχάνων, τον Οργανισμό Προσέλκυσης Επενδύσεων κ.ά..
Πράσινη ενέργεια – Κυκλική οικονομία
Δύο άλλοι πυλώνες που αφορούν τις σύγχρονες βιομηχανίες και επίσης επηρεάζουν την ποιότητα ζωής των πολιτών, είναι ο ενεργειακός, δηλαδή η ανάγκη στροφής της βιομηχανίας προς ανανεώσιμες πηγές για κάλυψη των ενεργειακών της αναγκών και αυτός που αφορά την κυκλική οικονομία, δηλαδή την επέκταση του κύκλου ζωής προϊόντων και υλικών, μέσα από την επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση (υλικών που προηγουμένως θεωρούνταν απόβλητα).
Η ευρωπαϊκή στρατηγική για τη βιομηχανία, εστιάζοντας στην ενιαία αγορά, τον ψηφιακό μετασχηματισμό, τις χαμηλές εκπομπές ρίπων και την καινοτομία, έθεσε ως στόχο την αύξηση της συμβολής της βιομηχανίας στο ΑΕΠ της Ε.Ε., σε 20%. Σίγουρα ο στόχος αυτός φαντάζει πολύ μακρινός για την κυπριακή βιομηχανία. Όμως, με σωστές κινήσεις, συνεργασία και διαβούλευση, μπορούμε να αναπτύξουμε και να εκσυγχρονίσουμε την κυπριακή βιομηχανία και να προσελκύσουμε σοβαρές επενδύσεις, χωρίς να επιβαρύνουμε το περιβάλλον και την ποιότητα ζωής των πολιτών.
*Δήμαρχος Αραδίππου.