Ακούμε και βλέπουμε καθημερινά ειδήσεις, δηλαδή περιεχόμενο (media content) το οποίο παράγεται από συγκεκριμένους αναμεταδότες, δηλαδή από τις διάφορες εταιρείες παραγωγής ειδησεογραφικού ή και άλλου περιεχομένου. Το ενδιαφέρον όμως εστιάζεται στο ψηφιακό περιεχόμενο, δηλαδή στο περιεχόμενο που παράγεται και αναπαράγεται από διαδικτυακά (online) μέσα (π.χ. ψηφιακές πλατφόρμες διανομής περιεχομένου, ειδησεογραφικά sites / portals, κοινωνικά δίκτυα, μορφές επικοινωνίας εντός κοινωνικών δικτύων όμως είναι οι διάφορες ομάδες, blogs).
Για παράδειγμα, ακούμε συχνά περί ψευδών ειδήσεων, τα γνωστά σε όλους “fakenews”. Οι χρήστες των κοινωνικών δικτύων ερχόμαστε καθημερινά σε επαφή με τέτοιο περιεχόμενο αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι οι ίδιοι οι χρήστες του διαδικτύου γινόμαστε πολλές φορές αναμεταδότες πληροφορίας που είτε δεν είναι αληθής είτε δεν χαρακτηρίζεται από δημοσιογραφική επάρκεια (αναμετάδοση μέσω κοινοποιήσεων – Share).
To βασικό ερώτημα που δημιουργείται είναι το ποιος έχει την ευθύνη. Ας ανατρέξουμε πρώτα στον ποινικό κώδικα και συγκεκριμένα στο άρθρο 50: «Όποιος με οποιοδήποτε τρόπο δημοσιεύει σε οποιαδήποτε μορφή ψευδείς ειδήσεις ή πληροφορίες που δύνανται να κλονίσουν τη δημόσια τάξη ή την εμπιστοσύνη του κοινού προς το κράτος ή τα όργανα του ή να προκαλέσουν φόβο ή ανησυχία στο κοινό ή να παραβλάψουν με οποιοδήποτε τρόπο την κοινή ειρήνη και ευταξία, είναι ένοχος πλημμελήματος και τιμωρείται με φυλάκιση που δεν υπερβαίνει τα δύο χρόνια ή με χρηματική ποινή που δεν υπερβαίνει τις χίλιες πεντακόσιες λίρες ή και με τις δυο αυτές ποινές» (50:1).
Άρα σε μια αρχική ερμηνεία την ευθύνη την φέρει αυτός που δημοσιεύει την είδηση ή το περιεχόμενο στην οποιαδήποτε μορφή του (π.χ. μονταρισμένο οπτικοακουστικό υλικό, επεξεργασμένες φωτογραφίες κτλ.).
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτές τις μέρες αποτελεί η πληθώρα ψευδών ή μη – αντικειμενικών ειδήσεων από διάφορες ιστοσελίδες που αφορούν την πανδημία του κωρονοϊού. Θα πρέπει να γίνει επίσης κατανοητό ότι η διαφημιστική ροή στα διαδικτυακά μέσα γίνεται μέσω των «κλικς», δηλαδή μέσω της επισκεψιμότητας των χρηστών και άρα είναι διάφορες οι τακτικές που ακολουθούνται για την προσέλκυση επισκεψιμότητας.
Στην περίπτωση όμως του διαδικτύου ποιος είναι αυτός που δημοσιεύει την είδηση; Είναι άραγε μόνο ο παροχέας ή μήπως ευθύνη στην δημοσίευση – μέσω της αναδημοσίευσης και κοινοποίησης φέρει και ο χρήστης; Με το ζήτημα ασχολείται εκτενώς η Committee on the Internal Market and Consumer Protection (IMCO) η οποία πρόσφατα γνωμοδότησε και κατέληξε ότι θα πρέπει να υπάρξει μια βαθμιαία προσέγγιση της ρύθμισης (αυτορρύθμιση – συρρύθμιση) του ψηφιακού περιεχόμενου για την προστασία του ίδιου του χρήστη – καταναλωτή. Βέβαια, η Επιτροπή τονίζει ότι η όποια διαδικασία αυτορρύθμισης θα πρέπει να παρακολουθείται και να βασίζεται πάνω σε δείκτες και στην ανταλλαγή πρακτικών διαφορετικών περιπτώσεων. Αυτό ακριβώς διότι, όπως έγραψα προηγουμένως, υπάρχουν πολλοί και διάφοροι τύποι διαδικτυακών μέσων και άρα θα πρέπει να γίνει κατηγοριοποίηση, κάτι το οποίο θα διευκολύνει τον νομοθέτη.
Βέβαια, η λύση για την ρύθμιση του ψηφιακού περιεχομένου και ειδικότερα του ειδησεογραφικού περιεχομένου, εμπεριέχεται μέσα στην νομολογία που αφορά τα παραδοσιακά μέσα (traditional media) και η οποία βρίσκει πεδίο εφαρμογής στην περίπτωση των νέων μέσων (new media). Για παράδειγμα, στην Slim v. Daily Telegraph Ltd [1968] 1 All ER 497, γίνεται διάκριση μεταξύ του νομικού ισχυρισμού και του ψευδοϋπαινιγμού. Ή για παράδειγμα, στην υπόθεση Αλήθεια Εκδοτική Εταιρεία Λτδ και Άλλος ν. Ανδρέα Αλωνεύτη (2002) 1 ΑΑΔ 1863 όπου αναλύεται από το Ανώτατο η περίπτωση ειδήσεων που αφορά δημόσια πρόσωπα.
Σε κάθε περίπτωση, το ψηφιακό ειδησεογραφικό περιεχόμενο ερμηνεύεται από την νομολογία η οποία είναι πλούσια σε αποφάσεις που αφορούν το παραδοσιακό ειδησεογραφικό περιεχόμενο και σε συνάρτηση με τις σχετικές Οδηγίες της Ε.Ε. αυτό ρυθμίζεται στην βάση της ερμηνείας του (για παράδειγμα παραπέμπω στην ανάλυση του BBC: Social media: How do other governments regulate it? , 2020).
Εν κατακλείδι, το ζήτημα, πέραν της ρύθμισης και της νομολογίας, αφορά τα εργαλεία που θα πρέπει να εφαρμόσουν τα κοινωνικά δίκτυα για έλεγχο του ψευδούς περιεχομένου και επίσης την αμεσότητα της πρόσβασης που θα πρέπει να έχουν οι διάφορες εθνικές αρχές (π.χ. ηλεκτρονικό έγκλημα), στους χρήστες για τους οποίους γίνεται καταγγελία δημοσίευσης, αναδημοσίευσης και κοινοποίησης, ψευδούς ή συκοφαντικού ή άλλου παράνομου περιεχομένου.
Ο Ανδρέας Ν. Μασούρας είναι Πανεπιστημιακός – Δικηγόρος και Μέλος Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου.
Email: info@amasouras.com
